سوگند به گرماى آفتاب و داغى زمین،
سوگند به مرکبهاى ایستاده و مردم پیاده،
سوگند به جهازهاى شتران و سنگهاى برهم چیده،
سوگند به آب و دستان بیعت کننده،
سوگند به عمامه پیامبر(ص) و دوش على(ع)،
سوگند به شعر و شعور حسان،
سوگند به غدیر و ایام ولایت،
سوگند به محمد، به على
سوگند به على، به محمد
که دین خدا جز با ولایت، جز با غدیر ولایت پایانى ندارد.
الحمد للَّه الذى جعلنا من المتمسّکین بولایة أمیرالمؤمنین والأئمة علیهم‌السلام.
ادامه...
مردى نزد امام حسین علیه السلام آمد و از او مالى خواست.
حضرت فرمود: «درخواست مال، روا نیست، مگر براى پرداخت هزینه‌اى بسیار یا فقرى به خاک نشاننده یا تأدیه تعهدى ناگزیر [چون دیه و غرامت وکفالت]».
آن مرد گفت: من جز براى [پرداخت] یکى از اینها نیامده ام. پس امام فرمود که صد دینار بدو دهند.
أتاهُ رَجُلٌ فَسَألَهُ فَقالَ علیه السلام: إن المَسألَةَ لاتَصلُحُ إلا فی غُرمٍ فادِحٍ أو فَقرٍ مُدقِعٍ أو حمَالةٍ مُفظِعَةٍ فَقالَ الرجُلُ : ما جِئتُ إلا فی إحدایهُن فَأمَرَ لَهُ بِمِاَئةِ دینارٍ؛
پیامبر خدا حضرت محمد مصطفی صلى الله علیه و آله فرمودند: چهار چیز است که در هر کس وجود داشته باشد، در نور اعظم خدا غوطه ور است:
• کسى که نگهبانِ کارش شهادت دادن به یگانگى خداوند و به اینکه من فرستاده خدا هستم باشد.
• کسى که هرگاه مصیبتى به او رسد، گوید: ما از آن خداییم و به سوى او باز مى‌گردیم.
• کسى که هرگاه به خیر و نعمتى دست یابد، گوید: حمد و ستایش ویژه خداى جهانیان است.
• و کسى که هرگاه گناه و خطایى کند، گوید: از خدا آمرزش مى‌خواهم و به سوى او باز مى‌گردم.
أربَعٌ مَن کُنَّ فیهِ کانَ فی نُورِ اللّه ِ الأعظَمِ: مَن کانَ عِصمَةُ أمرِهِ شَهادَةَ أن لا إلهَ إلاّ اللّه ُ و أنّی رسولُ اللّه ِ، و مَن إذا أصابَتهُ مُصیبَةٌ قالَ: إنّا للّه ِ و إنّا إلَیهِ راجِعونَ، و مَن إذا أصابَ خَیرا قالَ: الحَمدُ للّه ِ رب العالَمینَ، و مَن إذا أصابَ خَطیئةً قالَ: أستَغفِرُ اللّه َ و أتوبُ إلَیهِ.
پینوشت: «بحارالانوار، جلد82 ،صفحه 145- .مشکاة الأنوار، صفحه 767»
وصیتنامه امیرالمومنین حضرت على علیه‌السلام را در کتاب‌هاى حدیث به اجمال و تفصیل و به طور گوناگون نقل کرده‌اند که یکى را ابوالفرج نقل کرده و در اصول کافى مرحوم کلینى هم نظیر همین وصیت را که ابوالفرج روایت کرده، نقل مى‌کند.
در نهج البلاغه نیز در نامه شماره 47 اجمالى از این وصیت آمده و خلاصهاى از آن در کشف‌الغمه و روایات دیگر آمده که همه آنها را علامه مجلسى(ره) در بحارالانوار نقل کرده و ما همان روایت ابوالفرج را که نسبتاً جامعتر از دیگران است، نقل مى‌کنیم.
ابوالفرج در «مقاتل‌الطالبیین» روایت کرده که پس از ضربت خوردن امیر مؤمنان، اطباى کوفه را به بالین آن حضرت آوردند و در میان آنها، هیچ یک در معالجه زخم و جراحى استادتر از اثیر بن عمرو نبود و او متخصص در معالجه زخم‌ها و جراحات بود و از جمله چهل نفر جوانى بود که در زمان ابوبکر در عین التمر به دست خالد بن ولید اسیر و در کوفه ساکن شده بود.
این طبیب همین که زخم سر آن حضرت را دید، دستور داد شُش گوسفندى را بیاورند و از میان آن رگى را بیرون آورد و آن رگ را در زخم مزبور نهاد و پس از اندکى بیرون آورد و آن را مشاهده کرد. سپس رو بدان حضرت کرده، گفت: «اى امیر مؤمنان، هر وصیتى دارى، بکن که ضربت شمشیر این دشمن خدا به مغز سر رسیده و معالجه سودى ندارد.»
در این وقت بود که امیر المؤمنین کاغذ و قلم و دواتى طلبید و شروع به وصیت کرد.
این وصیتنامه اى است که امیرالمؤمنین، على بن ابیطالب بدان وصیت مى‌کند: گواهى مىدهد که معبودى جز خدا نیست که یگانه است و شریک ندارد و نیز گواهى می‌دهد که محمد(ص) بنده و رسول اوست، که خداوند او را به راهنمایى و دین حق فرستاد تا بر همه ادیان پیروزش کند، هرچند مشرکان آن را ناخوش دارند. درود و برکات خدا بر او باد! «همانا نماز و پرستش و زندگى و مرگ من از آن خداوندى است که پروردگار جهان است و شریکى براى او نیست و بدان مأمور گشتهام و منم از نخستین مسلمانان».
اى حسن! من تو را و تمام فرزندان و خاندانم و هر کسى که این وصیتنامه به او برسد، به تقوا و ترس از خداوندى که پروردگار شماست، سفارش مى کنم و باید نمیرید جز اینکه مسلمان باشید و همگى به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید، زیرا به راستى من از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که مى فرمود: اصلاح دادن میان مردمان از همه نماز و روزه بهتر است و آنچه دین را تباه ساخته و از بین مىبرد، افساد میان مردمان است، ولا قوه الا بالله العلى العظیم [نیرویى جز به وسیله خداى بزرگ نیست].
به خویشان و ارحام خویش توجه داشته باشید و به آنان پیوند کنید، صله رحم کنید تا خداوند در روز قیامت حساب را بر شما آسان گرداند.
الله الله فى الایتام، فلا تغبوا افواههم، ولا تضیعوا بحضرتکم: از خدا بترسید، از خدا بترسید، درباره یتیمان، پس براى دهن‌هاشان به سبب سنگدلىتان نوبت قرار ندهید (که گاهى سیر و گاهى گرسنه نگاهشان دارید).
الله الله فى جیرانکم، فانهم وصیه نبیکم…: از خدا بترسید، از خدا بترسید درباره همسایگانتان که رسول خدا(ص) درباره آنان سفارش کرده و پیوسته درباره آنان توصیه مى فرمود، به اندازه اى که ما گمان کردیم براى همسایگان از همسایه خود ارث قرار م ىدهد و حرمت آنان به اندازه‌اى است که سهمى در مالشان براى همسایه تعیین کرده!
الله الله فى القرآن، فلایسبقکم الى العمل به احد غیرکم: از خدا بترسید، از خدا بترسید درباره قرآن مبادا کسى به عملکردن بدان بر شما سبقت جوید.
الله الله فى الصلاه فانه خیر العمل وانها عمود دینکم: از خدا بترسید، از خدا بترسید درباره نماز، زیرا که نماز ستون دین شماست.
الله الله فى بیت ربکم لاتخلوه ما بقیتم…: از خدا بترسید، از خدا بترسید درباره خانه پروردگارتان (خانه کعبه)، مبادا تا زنده هستید، آن خانه از شما خالى بماند، که اگر رها شد، مهلت داده نمى‌شوید و به عذاب دچار مىشوید و اگر از شما خالى ماند، کیفر خداوند فرصت زندگى به شما نمىدهد.
الله الله فى الزکاه فانها تطفى غضب ربکم: از خدا بترسید، از خدا بترسید در دادن زکات اموال خود که زکات خشم پروردگار را فرو نشاند.
الله الله فى شهر رمضان فان صیامه جُنه من النار: از خدا بترسید، از خدا بترسید درباره روزه ماه رمضان، زیرا که آن براى شما چون سپرى است از آتش دوزخ.
الله الله فى الفقراء والمساکین فشارکوهم فى معاشکم…: از خدا بترسید، از خدا بترسید درباره بینوایان و مسکینان و آنها را در زندگى خود شریک سازید و از خوراک و لباس خود به آنها نیز بدهید.
الله الله فى الجهاد باموالکم وانفسکم والسنتکم: از خدا بترسید، از خدا بترسید درباره پیکار کردن در راه خدا به مالها و جان‌ها و زبان‌هاى خویش.
الله الله فى ذریه نبیکم…: از خدا بترسید، از خدا بترسید درباره امت پیغمبرتان، مبادا در میان شما ظلم و ستمى واقع شود.
الله الله فى اصحاب نبیکم…: از خدا بترسید، از خدا بترسید درباره اصحاب پیغمبرتان؛ زیرا که رسول خدا(ص) درباره آنان سفارش فرموده.
الله الله فى النساء و فیما ملکت ایمانکم…: از خدا بترسید، از خدا بترسید درباره زیردستانتان، غلامان و کنیزان، زیرا که آخرین سفارش و وصیت رسول خدا(ص) این بود که فرمود: «من شما را درباره دو دسته ناتوان که زیردست شما هستند، سفارش مىکنم».
آنگاه فرمود:
الصلاه الصلاه، لا تخافوا فى الله لومه لائم…: نماز! نماز! درباره خداوند از سرزنش مردمان نهراسید؛ چه، هر کس به شما ستم کند یا اندیشه بد داشته باشد، خداوند شر او را کفایت فرماید.
با مردم به نیکى سخن بگویید، همان گونه که خدا فرمود. امر به معروف و نهى از منکر را ترک مکنید که رشته کار از دست شما بیرون شود، آنگاه هر چه دعا کنید و از خداوند دفع شر خواهید، پذیرفته نشود و به اجابت نرسد.
بر شما باد هنگام معاشرت، به فروتنى و بخشش و نیکویى درباره یکدیگر و زنهار از جدایى و تفرقه و پراکندگى و روى گردانیدن از هم و در نیکوکارى، یار و مددکار یکدیگر باشید و بر گناه و ستمکارى کمک مباشید که شکنجه و عذاب خدا بسیار سخت است.
خداوند نگهدار شما خاندان باشد و حقوق پیغمبرش را در حق شما حفظ فرماید، اکنون با شما وداع مىکنم و شما را به خدا مىسپارم و سلام و رحمتش را بر شما مىخوانم.
امیرالمومنین امام علی علیه‌السلام فرمودند: اى بندگان خدا! همانا تقواى الهى دوستان خدا را از انجام محرمات باز مى دارد، و قلبهایشان را پر از ترس خدا مى سازد تا آنکه شبهاى آنان با بى خوابى، و روزهایشان با تحمل تشنگى، و روزه دارى، سپرى مى گردد، که آسایش آخرت را با رنج دنیا و سیراب شدن آنجا را با تحمل تشنگى دنیا به دست آوردند.
اجل و مرگ را نزدیک دیده و در اعمال نیکو شتاب کرده‌اند، آرزوهاى دنیایى را دروغ خواندند و مرگ را به درستى نگریستند.
آرى همانا دنیا خانه نابود شدن، رنج بردن از دگرگونیها، و عبرت گرفتن است.
عِبادَ اللَّهِ إِنَّ تَقْوَى اللَّهِ حَمَتْ اءَوْلِیَاءَ اللَّهِ مَحارِمَهُ، وَ اءَلْزَمَتْ قُلُوبَهُمْ مَخافَتَهُ حَتَّى اءَسْهَرَتْ لَیَالِیَهُمْ، وَ اءَظْمَاءَتْ هَواجِرَهُمْ، فَاءَخَذُوا الرَّاحَةَ بِالنَّصَبِ، وَ الرِّیَّ بِالظَّمَإِ، وَ اسْتَقْرَبُوا الْاءَجَلَ، فَبادَرُوا الْعَمَلَ، وَ کَذَّبُوا الْاءَمَلَ، فَلاَحَظُوا الْاءَجَلَ.
ثُمَّ إِنَّ الدُّنْیا دارُ فَناءٍ وَ غِیَرٍ وَ عِبَرٍ، فَمِنَ الْفَنَاءِ اءَنَّ الدَّهْرَ مُوتِرٌ قَوْسَهُ، لا تُخْطِئُ سِهامُهُ، وَ لا تُؤْسَى جِرَاحُهُ، یَرْمِی الْحَیَّ بِالْمَوْتِ، وَ الصَّحِیحَ بِالسَّقَمِ وَ النَّاجِیَ بِالْعَطَبِ، آکِلٌ لاَ یَشْبَعُ، وَ شارِبٌ لا یَنْقَعُ، وَ مِنَ الْعَناءِ اءَنَّ الْمَرْءَ یَجْمَعُ ما لا یَأْکُلُ، وَ یَبْنِی مَا لاَ یَسْکُنُ، ثُمَّ یَخْرُجُ إ لَى اللَّهِ تَعالى لا مالاً حَمَلَ، وَ لا بِنَاءً نَقَلَ.
پینوشت: «نهج‌البلاغه،خطبه 113»
امام حسن مجتبی علیه‌السلام فرمودند: به یقین بدانید که شما هرگز تقوا را نشناسید تا آن که صفت هدایت را بشناسید.
و هرگز به پیمان قرآن تمسّک پیدا نمى‌کنید تا کسانى را که دورش انداختند بشناسید.
و هرگز قرآن را چنان که شایسته تلاوت است تلاوت نمى‌کنید تا آنها را که تحریفش کردند بشناسید.
هر گاه این را شناختید بدعتها و بر خود بستن‌ها را خواهید شناخت و دروغ بر خدا و تحریف را خواهید دانست و خواهید دید که آن که اهل هوى است چگونه سقوط خواهد کرد.
وَ اعْلَمُوا عِلْمًا یقینًا أَنـَّکُمْ لَنْ تَعْرِفُوا التُّقى حَتّى تَعْرِفُوا صِفَهَ الْهُدى، وَ لَنْ تُمَسِّکُوا بِمیثاقِ الْکِتابِ حَتّى تَعْرِفُوا الَّذى نَبَذَهُ وَ لَنْ تَتْلُوَا الْکِتابَ حَقَّ تِلاوَتِهِ حَتّى تَعْرِفُوا الَّذى حَرَّفَهُ، فَإِذا عَرَفْتُمْ ذلِکَ عَرَفْتُمُ الْبِدَعَ وَ التَّکَلُّفَ وَ رَأَیتُمْ الْفِرْیهَ عَلَى اللّهِ وَ التَّحْریفَ وَ رَأَیتُمْ کَیفَ یهْوى مَنْ یهْوى.
پینوشت: «تحف العقول، صفحه۲۲۷»
بعد از مرگ، تمام انسان ها حشر می شوند این قدر انبوه مردم جمع خواهند شد که مانند دریا می ماند و هر کسی غرق در وجود خود می شود.
قرآن می فرماید: «وَنُفِخَ فِی الصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَمَن فِی الْأَرْضِ» (زمر، ۶۸) هنگامی که در شیپور دمیده می شود، هر آن چه در آسمانها و زمین است، بیهوش می شوند و می میرند «اِلاَّ ماشاءَ اللهُ» مگر آن کس که خدا خواسته باشد که باقی بماند. «ثُمَّ نُفِخَ فِیهِ أُخری» این نفخه دوم است. نفخۀ «بیدار باش» است و با شیپور دوم همه بیدار می شوند.
«فَإِذَا هُم قِیَامٌ یَنظُرُونَ » (زمر، ۶۸) همه آماده می شوند و به انتظار محاسبه می ایستند، همانطور که در سوره ی یس آیه ۵۱ آمده است: «نُفِخَ فِی الصَّوِر فَاِذاهُم مِنَ الاَجداثِ اِلَی رَبِهِّم یَنسِلُونَ».
در حقیقت یکی از وعده های الهی، محقق می شود: همه انسان ها محشور شده و حتی یک تن از آنان جا نمی ماند. [کهف، ۴۷]
پیامبر اسلام (صلی الله و علیه و آله) در این باره فرمود: «در سه جا، هیچکس، به یاد دیگران نیست؛ هنگام میزان؛ تا این که ببیند که آیا ترازویش سنگین است یا سبک. هنگام صراء تا این که ببیند از آن عبور خواهد کرد یا نه و هنگام دریافت نامه اعمال، تا این که ببیند به دست راستش داده می شود یا دست چپش.
جمعیت بسیار زیادی گرد خواهند آمد؛ زیرا از زمان حضرت آدم تا روز قیامت، انسان های بسیار زیادی زندگی کرده و از دنیا رفته اند و خواهند رفت. عملاً وضعیت یک فرد در میان این همه جمعیت سرگردان و نگران مانند انسانی است که در دریایی سهمگین غرق شده و جز نجات خویش، اندیشه ای دیگر در سر ندارد.
حالت ها به طوری است که می فرمایند: «یُنَبَّأُ الإنْسَانُ یَوْمَئِذٍ بِمَا قَدَّمَ وَأَخَّرَ» (سوره قیامت،۱۳) در آن روز تمام اعمال گذشته انسان به او گفته می شود و از کوچک و بزرگ و مهم و ناچیز اعمالش با خبر می شود که در حال حیات از پیش فرستاده و آنچه برای بعد از مرگ گذاشته است. از نیک و بد و حسن و قبح عملکرد خود با خبر می شود.
روز قیامت روز حسابرسی است. در آن روز، آن قدر بر انسان ها سخت می گذرد و افراد نگران عاقبت خود و اعمالشان هستند که از غیر خود غافل می شوند و تنها نگرانیشان سرنوشت خود است. خداوند در قرآن می فرماید: «در آن روز هر کدام از آنها وضعى دارند که او را کاملاً به خود مشغول می سازد.» [عبس، ۳۷]
در این روز، انسان نزدیک ترین نزدیکانش را که برادر و پدر و مادر و زن و فرزند هستند نه فقط فراموش کرده، بلکه از آنها فرار می کند، [عبس، ۳۴ – ۳۶] و این نشان می دهد هول و وحشت محشر آن قدر زیاد است که انسان را از تمام پیوندها و علائقش جدا می کند.
بعضى گفته اند منظور فرار از برادران و پدران و مادران و همسر و فرزندانى است که راه ایمان و تقوا و اطاعت خدا را نپیمودند، او از آنها فرار می کند که مبادا به سرنوشتشان گرفتار شود.
روز قیامت روز حسابرسی است. در آن روز، آن قدر بر انسان ها سخت می گذرد و افراد نگران عاقبت خود و اعمالشان هستند که از غیر خود غافل می شنود و تنها نگرانیشان سرنوشت خود است. خداوند در قرآن می فرماید: «در آن روز هر کدام از آنها وضعى دارند که او را کاملاً به خود مشغول می سازد.» [عبس، ۳۷]
بعضى نیز گفته اند این فرار از آن رو است تا مبادا این افراد حقوقى به گردن او داشته باشند و از او مطالبه کنند، و او از اداى آن عاجز باشد.
در میان این سه تفسیر، تفسیر اول مناسب تر به نظر می رسد، اگرچه جمع میان آنها نیز بی مانع است. [مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۲۶، ص ۱۵۷].
پیامبر اسلام (صلی الله و علیه و آله) در این باره فرمود: «در سه جا، هیچ کس، به یاد دیگران نیست؛ هنگام میزان؛ تا این که ببیند که آیا ترازویش سنگین است یا سبک. هنگام صراء تا این که ببیند از آن عبور خواهد کرد یا نه، و هنگام دریافت نامه اعمال، تا این که ببیند به دست راستش داده می شود یا دست چپش. در این سه موضع، کسی حتی به یاد دوست صمیمی اش یا محبوبش یا نزدیکانش یا دوست و فرزندش و والدینش نخواهد بود … به خاطر صحنه های بسیار هولناک قیامت این اتفاق خواهد افتاد» [بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۵۸۶]
از آیات قرآن مجید چنین استفاده می شود که اعمال انسان در چند کتاب ثبت و ضبط می گردد، تا به هنگام حساب هیچ گو نه عذر و بهانه اى براى کسى باقى نماند.
نخست نامه اعمال شخصى است که ثبت کننده تمام کارهاى یک فرد در سراسر عمر او است ، قرآن مى گوید: روز قیامت به هر کس گفته مى شود: «اقرء کتابک کفى بنفسک الیوم علیک حسیبا» خودت نامه اعمالت را بخوان، کافى است که خود حسابگر خویش باشى.[۱]
اینجاست که فریاد مجرمان بلند می شود و مى گو یند: واى بر ما! این چه کتابى است که هیچ گناه کوچک و بزرگى نیست مگر اینکه آن را ثبت و احصا کرده است ؟! «یقولون یا ویلتنا ما لهذا الکتاب لا یغادر صغیره و لا کبیره الا احصاها»[۲].
این همان کتابى است که «نیکوکاران آن را در دست راست دارند و بدکاران در دست چپ»[۳]
دوم کتابى است که نامه اعمال امت ها است، و بیانگر خطوط اجتماعى زندگى آنها می باشد، چنانکه قرآن مى گوید: «کل امه تدعى الى کتابها» روز قیامت هر امتى به نامه اعمالش فرا خوانده می شود.[۴]
و سومین کتاب همان کتاب نامه جامع و عمومى لوح محفوظ است که نه تنها اعمال همه انسانها از اولین و آخرین ، بلکه همه حوادث جهان در آن یکجا ثبت است و گواه دیگرى در آن صحنه بزرگ بر اعمال آدمى است، و در حقیقت امام و رهبر ، براى فرشتگان حساب ، و ملائکه پاداش و عقاب است.[۵]
[۱] اسراء،۱۴
[۲] کهف، ۴۹
[۳] «فَأَمَّا مَنْ أُوتىَِ کِتَابَهُ بِیَمِینِهِ فَیَقُولُ هَاؤُمُ اقْرَءُواْ کِتَابِیَه». «وَ أَمَّا مَنْ أُوتىَِ کِتَابَهُ بِشِمَالِهِ فَیَقُولُ یَالَیْتَنىِ لَمْ أُوتَ کِتَابِیَه». حاقه ۱۹ و ۲۵
[۴] جاثیه،۲۸
[۵] تفسیر نمونه، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴، ج ۱۸، ص ۳۳۳ و ۳۳۴
گرسنگی را برای سالک فوایدی است در تکمیل نفس و معرفت پروردگار که از شمار بیرون است و در فضایل آن در اخبار چیزهای بزرگی ذکر شده است که اشاره به آنها اولاً بی‌فایده نیست و سپس کشف از علت آن و اشاره به حکمت آن است.
از پیغمبر اکرم (صلّی اللّه علیه و آله) نقل است که فرمود: «جانهای خویشتن را به‌وسیله گرسنگی و تشنگی به مجاهده وادارید؛ زیرا اجر در این کار مانند اجر جهاد کننده در راه خداست؛ همانا عملی نزد خدا محبوبتر از گرسنگی و تشنگی نیست».
و نیز فرمود: «در روز قیامت منزلت آن کس از شما نزد خدا بیشتر است که گرسنگی او طولانی‌تر و درباره خداوند سبحانه زیادتر تفکر کرده باشد».
و نیز به اسامه فرمود: «اگر بتوانی وقتی ملک الموت (برای قبض روح تو) بیاید شکمت گرسنه و جگرت تشنه باشد این کار را بکن؛ زیرا به این کار شرف منازل را درک می‌کنی و به ورود روح تو، فرشتگان خرسند می‌شوند و خداوند جبار بر تو درود می‌فرستد». و نیز فرمود: «دلهای خود را گرسنه و بدنهای خود را برهنه بدارید شاید دلهای شما، خدای عزوجل را ببیند».
و در حدیث معراج است که خداوند فرمود: «یا احمد
(صلّی اللّه علیه و آله)، آیا می‌دانی که میراث روزه چیست؟ عرض کرد: نه؟ فرمود:
میراث روزه کم‌خوراکی و کم‌گویی است؛ سپس فرمود: سکوت مورث حکمت می‌شود و حکمت مورث
معرفت و معرفت مورث یقین است و چون بنده به مرتبه یقین برسد باکی ندارد که چگونه بر
او می‌گذرد! به‌سختی یا به‌آسانی؟! برای او متفاوت نیست و این مقام صاحبان «رضا»
است و هر کس به رضای من عمل کند سه خصلت ملازم حال او خواهد بود؛ شکری که آلوده به
جهل و نادانی نباشد، و ذکری که فراموشی در آن راه نیابد، و دوستی که محبت مخلوقات
را بر محبت من ترجیح نمی‌دهد و چون مرا دوست داشت من هم او را دوست خواهم داشت و
خلق خودم را به محبت او خواهم گماشت و چشم و دل او را به جلال و عظمت خود گشاده
خواهم ساخت و از او علم خاصه خلق را مخفی نخواهم داشت و در تاریکی‌های شب و روشنایی
روز با او مناجات خواهم نمود تا اینکه گفتار او با سایر خلق منقطع گردد و مجالست او
با آنها بریده شود و سخن خودم و کلام فرشتگانم
را به گوش او می‌رسانم تا آنجا که فرمود: البته عقل او را غرق در معرفت
خود خواهم ساخت و خود در مقام عقل او جا خواهم گرفت؛ سپس مرگ و سکرات مرگ و حرارت و
فزع مرگ را بر او سبک و آسان خواهم ساخت تا آنکه رو به بهشت رانده شود و چون
عزرائیل بر او فرود آید به او گوید آفرین بر تو ــ خوشا به حال تو ــ باز خوشا به
حال تو ــ همانا خداوند به تو مشتاق است ــ تا آنکه گوید ــ خداوند به او
می‌فرماید: این بهشت من است در آن آرام بگیر و این جوار و همسایگی من است در آن
منزل بگزین. و روح در پاسخ عرض کند:
ای معبود من! خویشتن را به من شناساندی و من
به شناسایی تو از تمام خلق تو بی‌نیاز شدم؛ به عزت و جلال تو سوگند، اگر خشنودی تو
در این باشد که مرا قطعه قطعه کنند و به سخت‌ترین صورتی که مردم را به آن می‌کشند
مرا هفتاد بار بکشند، رضای تو نزد من محبوبتر است!
تا آنجا که فرمود: خدای عزوجل هم فرماید: «به عزت و جلال خودم سوگند! بین خودم و تو در هیچ‌وقتی از اوقات مانع و حاجتی قرار نخواهم داد تا هروقت بخواهی بر من آیی ؛ و همین قسم است رفتار من با دوستانم…».
من می‌گویم: در این اخبار اشاره و تصریحی به حکمت گرسنگی و فضیلت آن است و اگر بیانی مشروحتر از این بخواهی در آنچه علمای اخلاق از خواص و فواید آن بیان کرده‌اند نظر کن؛ چه آنها برای گرسنگی فواید عظیمه‌ای ذکر نموده‌اند که از جمله آنها، صفای دل است؛ زیرا «سیری» بخار را در دماغ زیاد می‌کند و شبه‌مستی عارض او می‌شود و دل به‌سبب آن از جریان در افکار و از سرعت انتقال، گرانی و سنگینی می‌یابد و باعث کوری قلب می‌گردد و گرسنگی به‌خلاف آن، سبب صفای قلب و رقت آن می‌شود و دل را برای دوام فکری که موصل به معرفت باشد مهیا می‌سازد و برای آن نوری محسوس ظاهر می‌گردد و از رسول خدا (صلّی اللّه علیه و آله) روایت شده است: «کسی که شکم را گرسنه بدارد فکر او عظمت می‌یابد».
و از جمله فواید آن، که شنیده‌ام زبونی و انکسار و زوال تندروی و فرح زیاد است که آن خود مبدأ سرکشی است و چون نفس خوار و زبون شود در برابر پروردگارش آرام و خاشع گردد.
و از جمله شکستن شدت شهوات و قوائی است که مورث گناهان کبیره مهلکه است؛ چه منشأ بیشتر گناهان کبیره، شهوت کلام و شهوت فرج است و شکستن این شهوت، سبب نجات از مهلکات است.
و از جمله فواید جوع، رفع خواب است که خواب ضایع کننده عمری است که سرمایه تجارت آخرت آدمی است. و گرسنگی سبب دوام بیداری است که آن بذر هر خیر و کمک برای تهجُّد و شب زنده‌داری است که باعث رسیدن به «مقام محمود» است.
و از جمله فواید آن، میسر گشتن تمام عبادات است که کمترین علت آن کمی احتیاج به تخلیه و تحصیل خوراک و کمی ابتلای به امراض مختلفه است، زیرا معده، خانه امراض و پرهیز و کم خوردن، سرآمد همه داروهاست. و تمام اینها احتیاجات انسان و عوارض دنیوی از مال و جاه آن است که هلاکت هلاک شدگان از آنهاست.
و از جمله، تمکن برای بذل مال و اطعام مساکین و صله ارحام و انواع نیکی و زیارت بیت الله و اماکن متبرکه و خلاصه تمام عبادات مالی است.
من می‌گویم: اینها فوایدی است که عقول بشر به تفصیل آنها، احاطه پیدا نمی‌کند به‌ویژه فایده نخستین؛ زیرا فکر در اعمال، به‌منزله نتیجه و غیرفکر، به‌منزله مقدمات است.
و تفکر عبارت از نفس «سیر» و غیر از آن مقدمات و معدات برای «سیر» است و به همین جهت در باب فکر روایت شده است که ساعتی تفکر بهتر از عبادت هفتاد سال است.
و چون این مقدمه برای شما آماده گشت، فواید بزرگی برای شما نتیجه‌بخش خواهد بود از جمله آنکه به‌علم قطعی بدانی که چرا خداوند گرسنگی را برای پذیرایی میهمان خود اختیار کرده است؛ برای آنکه نعمتی بهتر و بالاتر از نعمت معرفت و قرب و لقاء نیست و گرسنگی از نزدیکترین اسباب آنهاست و بدانی که روزه تکلیف نیست بلکه تشریفی است که موجب شکرانه توست و ببینی که در واجب ساختن آن منتی از حق تعالی بر توست و منزلت ندای خدای تعالی را در آیه صوم از «کتاب خدا»، بشناسی و چون بدانی که نداء نسبت به تو و دعوت توست به «دار وصال» از آن لذت ببری و بدانی که حکمت در تشریع روزه، کم خوردن و ضعیف ساختن قوای بدن است نه آنچه را در روزه متروک داشته‌ای در شب بخوری بلکه افزونتر؟!
و از جمله آنکه چون شرافت مقصود از روزه را دانستی بر توست که در تصحیح و اخلاص در آن کوشش کنی تا فواید آن بر تو مسلم گردد.
و از جمله آنکه چون مراد از قرار دادن روزه و وجوب آن را دانستی آنچه را اسباب تکدیر و ضایع ساختن آن است خواهی دانست و می‌دانی که معنای آنچه درباره آن وارد شده چیست که روزه فقط امساک از خوردنی و آشامیدنی نیست و چون روزه گرفتی بایستی گوشَت و چشمَت و زبانت نیز روزه باشد و در بعضی اخبار آمده است که حتی پوست بدن و مویت نیز باید روزه باشد.
و از جمله آنکه برای این عمل، شایسته نیست که فقط نیت برای دفع عقاب خدایی باشد و نیز سزاوار نیست که برای جلب ثواب و دخول در بهشت نعیم باشد هرچند به آن حاصل می‌گردد بلکه حق نیت این است که آدمی را از صفات شیطانی دور و به صفات روحانیّین نزدیک سازد و چون این را دانستی با کمی زیرکی خواهی دانست که هرچه تو را ــ از احوال و افعال و اقوال ــ دور کننده از مراتب حضور باشد، آن مخالف مراد مولای تو (از تشرف تو به این دعوت و ضیافت) است و نباید خشنود باشی که در دار الضیافه این پادشاه منعم جلیل که تو را به این تقرب و تشریف مشرف ساخته است و به سرائر تو و خطرات قلب تو عالم است از او غافل باشی (و حال آنکه او مراقب توست) و از او اعراض کنی (و حال آنکه او رو به تو دارد) و به‌جانم سوگند که این اگر در حکومت عقل از قبایح عظیمه است که عاقل به آن رضا نمی‌دهد که با رفیقش چنین معامله‌ای کند تا چه رسد به خالق منعم خود ولکن از کمال رفق و فضل خدا است که به‌سبب مانند این غفلتها ما را محروم نمی‌سازد و با بندگانش مسامحه می‌فرماید و خارج از وسع به آنها تکلف نمی‌نماید، ولکن بندگان گرامی نیز با آقای خود در برابر هر حرام و واجبی معامله نمی‌کنند بلکه با او به‌مقتضای حق سیادت و آقایی او و عبودیت خود معامله می‌نمایند و آنچه از این کمتر باشد از معامله لئیمان و مردمان پست می‌شمارند و بالجمله در روزه خودشان به آنچه امام صادق (علیه السلام) سفارش فرموده است عمل می‌کنند و آن اموری است.
پینوشت ها:
کتاب ترجمه المراقبات ــ ص۱۹۸
تألیف: عارف کامل میرزاجواد آقاملکی تبریزی(ره)
«رمضان» در لغت از «رمضاء» به معناى شدت حرارت گرفته شده و به معناى سوزانیدن مى
باشد. [1] چون در این ماه گناهان انسان بخشیده مى شود، به این ماه مبارک رمضان گفته
اند.
پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: «انما سمى الرمضان لانه یرمض
الذنوب; [2] ماه رمضان به این نام خوانده شده است، زیرا گناهان را مى
سوزاند.»
رمضان نام یکى از ماه هاى قمرى و تنها ماه قمرى است که نامش در قرآن
آمده است.
در این ماه کتاب هاى آسمانى قرآن کریم، انجیل، تورات، صحف و زبور نازل
شده است. [3]
این ماه در روایات اسلامى ماه خدا و میهمانى امت پیامبر اکرم(صلى
الله علیه وآله) خوانده شده و خداوند متعال از بندگان خود در این ماه در نهایت
کرامت و مهربانى پذیرایى مى کند; پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: «ماه
رجب ماه خدا و ماه شعبان ماه من و ماه رمضان، ماه امت من است، [4] هر کس همه این
ماه را روزه بگیرد بر خدا واجب است که همه گناهانش را ببخشد، بقیه عمرش را تضمین
کند و او را از تشنگى و عطش دردناک روز قیامت امان دهد.» [5]
این ماه، در میان
مسلمانان از احترام، اهمیت و جایگاه ویژه اى برخوردار و ماه سلوک روحى آنان است و
مؤمنان با مقدمه سازى و فراهم کردن زمینه هاى معنوى در ماه هاى رجب و شعبان هر سال
خود را براى ورود به این ماه شریف و پربرکت آماده مى کنند، و با حلول این ماه با
شور و اشتیاق و دادن اطعام و افطارى به نیازمندان، شب زنده دارى و عبادت، تلاوت
قرآن، دعا، استغفار، دادن صدقه، روزه دارى و... روح و جان خود را از سرچشمه فیض
الهى سیراب مى کنند.
گرچه ذکر تمام فضائل ماه مبارک رمضان از حوصله این مقال خارج است; ولى پرداختن و ذکر برخى از فضائل آن از نظر قرآن و روایات اسلامى خالى از لطف نیست.
ماه مبارک رمضان به جهت نزول قرآن کریم در آن و ویژگى هاى منحصرى که دارد در
میان ماه هاى سال قمرى برترین است; قرآن کریم مى فرماید: «ماه رمضان ماهى است که
قرآن براى هدایت انسان ها در آن نازل شده است.» [6]
پیامبر گرامى(صلى الله علیه
وآله) درباره ماه رمضان مى فرماید: «اى مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به
شما روى آورد، ماهى که نزد خدا از همه ماه ها برتر و روزهایش بر همه روزها و شب
هایش بر همه شب ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهى است که شما در آن به
میهمانى خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته اید، نفس هاى شما در آن تسبیح و
خوابتان در آن عبادات، عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن مستجاب است.... بهترین
ساعاتى است که خداوند به بندگانش نظر رحمت مى کند... .» [7]
تمام کتب بزرگ آسمانى مانند: قرآن کریم، تورات، انجیل، زبور، صحف در این ماه نازل شده است. حضرت امام صادق(علیه السلام) مى فرماید: «کل قرآن کریم در ماه رمضان به بیت المعمور نازل شد، سپس در مدت بیست سال بر پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) و صحف ابراهیم در شب اول ماه رمضان و تورات در روز ششم ماه رمضان، انجیل در روز سیزدهم ماه رمضان و زبور در روز هیجدهم ماه رمضان نازل شد.» [8]
در ماه رمضان خداوند متعال توفیق روزه دارى را به بندگانش داده است; «پس هر که
ماه [رمضان] را درک کرد، باید روزه بگیرد.» [9]
انسان افزون بر جنبه مادى و
جسمى، داراى بُعد معنوى و روحى هم هست و هر کدام در رسیدن به کمال مطلوب خود،
برنامه هاى ویژه را نیاز دارند، یکى از برنامه ها براى تقویت و رشد بُعد معنوى،
تقوا و پرهیزگارى است; یعنى اگر انسان بخواهد خودش را از جنبه معنوى رشد و پرورش
دهد و به طهارت و کمال مطلوب برسد، باید هواى نفس خود را مهار کند و موانع رشد را
یکى پس از دیگرى بر دارد و خود را سرگرم لذت ها و شهوات جسمى نکند. یکى از اعمالى
که در این راستا مؤثر و مفید است روزه دارى است، قرآن کریم مى فرماید: «... اى
افرادى که ایمان آورده اید! روز بر شما نوشته شد، همان گونه که بر پیشینیان از شما
نوشته شده، تا پرهیزگار شوید.» [10]
امام صادق(علیه السلام) مى فرماید: خداوند متعال فرموده: «روزه از من است و
پاداش آن را من مى دهم.» [12]
حضرت فاطمه(علیها السلام) مى فرماید: «خداوند روزه
را براى استوارى اخلاص، واجب فرمود.» [13]
امام على(علیه السلام) مى فرماید: «روزه روده را باریک مى کند گوشت را مى ریزد و
از گرماى سوزان دوزخ دور مى گرداند.» [14]
پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى
فرماید: «روزه سپرى در برابر آتش است.» [15]
روزه دارى روح و روان و قلب و دل و نیز جسم را آرامش داده و باعث سلامتى روح و
تندرستى جسم مى شود.
پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: «روزه بگیرید
تا سالم بمانید.»
باز مى فرماید: «معده خانه تمام دردها و امساک [روزه] بالاترین
داروهاست.» [16]
حضرت امام باقر(علیه السلام) مى فرماید: «روزه و حج آرام بخش
دلهاست.» [17]
حضرت على(علیه السلام) مى فرماید: «خداوند بندگان مؤمن خود را به
وسیله نمازها و زکات و حدیث در روزه دارى روزه هاى واجب [رمضان] براى آرام کردن
اعضا و جوارح آنان، خشوع دیدگانش و فروتنى جان هایشان و خضوع دلهایشان حفظ مى
کنند.» [18]
امروزه در علم پزشکى و از نظر بهداشت و تندرستى نیز در جاى خود ثابت
شده که روزه دارى تأثیرهاى فراوانى بر آرامش روح و روان و سلامتى جسم و بدن دارد،
دفع چربى هاى مزاحم، تنظیم فشار، قند خون، و... نمونه آن است. [19]
امام على(علیه السلام) به پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) عرض کرد: یا رسول
الله! چه چیزى شیطان را از ما دور مى کند؟ پیامبرگرامى(صلى الله علیه وآله) فرمود:
روزه چهره او را سیاه مى کند و صدقه پشت او را مى شکند.» [20]
بنابراین، روزه
مانع نفوذ شیطان هاى جنى و انسى شده و وسوسه هاى آنان را خنثى مى کند.
انسان روزه دار در هنگام گرسنگى و تشنگى، فقرا و بینوایان را یاد مى کند و در نتیجه به کمک آن ها مى شتابد. حضرت امام حسن عسگرى(علیه السلام) درباره علت وجوب روزه مى فرماید: «تا توانگر درد گرسنگى را بچشد و در نتیجه به نیازمند کمک کند.» [21]
حضرت امام رضا(علیه السلام) درباره علت وجوب روزه مى فرماید: «تا مردم رنج
گرسنگى و تشنگى را بچشند و به نیازمندى خود در آخرت پى ببرند و روزه دار بر اثر
گرسنگى و تشنگى خاشع، متواضع و فروتن، مأجور، طالب رضا و ثواب خدا و عارف و صابر
باشد و بدین سبب مستحق ثواب شود،... روزه موجب خوددارى از شهوات است، نیز تا روزه
در دنیا نصیحت گر آنان باشد و ایشان را در راه انجام تکالیفشان رام و ورزیده کند و
راهنماى آنان در رسیدن به اجر باشد و به اندازه سختى، تشنگى و گرسنگى که نیازمندان
و مستمندان در دنیا مى چشند پى ببرند و در نتیجه، حقوقى که خداوند در دارایى هایشان
واجب فرموده است، به ایشان بپردازند... .» [22]
و... .
شب قدر از شب هایى که برتر از هزار ماه است و فرشتگان در این شب به اذن خدا فرود
مى آیند و جمیع مقدرات بندگان را در طول سال تعیین مى کنند [23] و وجود این شب در
این ماه مبارک نعمت و موهبتى الهى بر امت پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله)
است و مقدرات یک سال انسان ها (حیات، مرگ، رزق و...) براساس لیاقت ها و زمینه هایى
که خود آنها به وجود آورده اند تعیین مى شود و انسان در چنین شبى با تفکر و تدبر مى
تواند به خود آید و اعمال یک سال خود را ارزیابى کند و با فراهم آوردن زمینه مناسب
بهترین سرنوشت را براى خود رقم زند. [24]
حضرت امام صادق(علیه السلام) مى
فرماید: «تقدیر مقدرات در شب نوزدهم و تحکیم آن در شب بیست و یکم و امضاء آن در شب
بیست و سوم است.» [25]
نظر به این که قرآن کریم در ماه مبارک رمضان نازل شده و تلاوت آیات آن در این ماه فضیلت بسیارى دارد، در روایات اسلامى، از ماه رمضان به عنوان بهار قرآن یاد شده است; چنان که حضرت امام باقر(علیه السلام)مى فرماید: «هر چیزى بهارى دارد و بهار قرآن ماه رمضان است.» [26]
بدیهى است فضائل و ثواب هایى که براى ماه مبارک رمضان و روزه دارى ذکر شده و به
برخى از آن ها اشاره شد، از آنِ کسانى است که حقیقت آن را درک کنند و به محتواى آن
عمل و در گفتار و کردار به کار گیرند و به آن ها جامه عمل بپوشانند. چنان در روایات
اسلامى براى روزه دارى آدابى ذکر شده و کسانى که صرفاً تلاوت قرآن مى کنند، ولى به
آیات و احکام آن عمل نمى کنند و یا آن که از روزه دارى تنها رنج گرسنگى و تشنگى را
مى کشند و بوسیله گناه، تأثیر روزه را از بین مى برند و ماه مبارک رمضان و فضاى
معنوى آن تأثیرى بر اشخاصى بر جاى نمى گذارد، مورد نکوهش قرار گرفته اند.
چنان
که پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) به زنى که با زبان روزه کنیز خود را دشنام مى
داد فرمود: چگونه روزه دارى و حال آن که کنیزت را دشنام مى دهى؟! روزه فقط خوددارى
از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه خداوند آن را علاوه بر این دو، مانع کارها و سخنان
زشت که روزه را بى اثر مى کنند قرار داده است، چه اندکند روزه داران و چه بسیارند
کسانى که گرسنگى مى کشند.» [27]
حضرت امام سجاد(علیه السلام) در دعاى حلول ماه
رمضان به درگاه خداوند عرض مى کند: به وسیله روزه این ماه یاریمان ده تا اندام هاى
خود را از معاصى تو نگه داریم و آن ها را به کارهایى گیریم که خشنودى تو را فراهم
آورد، تا با گوش هایمان سخنان بیهوده نشنویم و با چشمانمان به دین لهو و لعب
نشتابیم و تا دستمانمان را به سوى حرام نگشاییم و با پاهایمان به سوى آن چه منع شده
ره نسپاریم و تا شکمهایمان جز آن چه را تو حلال کرده اى در خود جاى ندهد و زبان
هایمان جز به آن چه تو خبر داده اى و بیان فرموده اى گویا نشود... .»
[28]
بنابراین، در ماه مبارک باید تمام اعضا و جوارح را از حرام دور نگه داشت و
با اخلاص، توکل و توسل از اهل بیت(علیهم السلام) و عمل به دستورها و احکام قرآن
کریم و دورى از گناهان، انجام توبه نصوح و واقعى، عبادت، شب زنده دارى، درک فضیلت
شب قدر و... فضیلت ماه مبارک رمضان را درک کرد و از آن در راستاى رسیدن به کمال
حرکت کرد و باید در این ماه به گونه اى خودسازى کرد که با اتمام ماه مبارک تأثیر و
فواید آن در روح و جان افراد باقى باشد و اثر آن تا ماه رمضان آینده سال بعد
ماندگار باشد. [29]
برخی از اعمال و رفتار ما موجب غضب الهی می شود و مرگ زودرس را برای انسان به همراه دارد.
امام سجاد علیه السلام در گفتاری به پنج کار اشاره می کند که مرگ انسان را تسریع می بخشد.
ایشان می فرمایند:
پنج خصلت از گناهانی است که مرگ انسان را زودتر می رساند:
۱- قطع روابط خویشاوندی
۲- قسم دروغ
۳- سخنان دروغ
۴- زنا
۵- جلوگیری از راه و روش مسلمانان
پینوشت: (وسائل الشیعه ج ۱۶ص ۲۸۱)
دروغ گویی و زنا از صفات زشت و گناه کبیره محسوب می شود که با مروری در پیرامون خود، متوجه آثار زیانبار این گناه در افرادی که گرفتار و عامل به آن هستند می شویم.از سوی دیگر قطع رحم و دروری گزینی از اقوام وخویشان نیز مشکلات عدیده ای برای انسان به همراه دارد.
امام جعفر صادق علیه‌السلام فرمودند: هیچ یک از شما فکر نکند که اگر مؤمنى را شاد کرد فقط او را شادمان ساخته،
بلکه به خدا قسم ما را شاد کرده، بلکه به خدا قسم رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلّم را شاد کرده است.
الإمامُ الصّادقُ علیه‌السلام: لا یَرى أحَدُکُم إذا أدخَلَ على مُؤمِنٍ سُرورا أ نَّه علَیهِ أدخَلَهُ فَقَطْ بَل وَاللّه علَینا،
بل وَاللّه عَلى رسولِ اللّه صلى الله علیه و آله و سلّم.
امیرالمومنین امام علی علیه السلام در پاسخ به نامه ابوموسی اشعری درباره حکمیت چنین نوشتند: همانا بسیارى از مردم تغییر کردند، و از سعادت و رستگارى بى بهره ماندند، به دنیا پرستى روى آورده، و از روى هواى نفس سخن گفتند. کردار اهل عراق مرا به شگفتى وا داشته است، که مردمى خودپسند در چیزى گرد آمدند، مى خواستم زخم درون آنها را مداوا کنم، پیش از آن که غیر قابل علاج گردد.
پس بدان در امّت اسلام، هیچ کس همانند من وجود ندارد که به وحدت امّت محمّد صلّى اللّه علیه و آله و سلّم و به انس گرفتن آنان به همدیگر، از من دلسوزتر باشد. من در این کار پاداش نیک و سرانجام شایسته را از خدا مى طلبم.
و به آنچه پیمان بستم وفا دارم، هر چند تو دگرگون شده، و همانند روزى که از من جدا شدى نباشى.
همانا تیره روز کسى است که از عقل و تجربه اى که نصیب او شده، محروم ماند ، و من از آن کس که به باطل سخن گوید یا کارى را که خدا اصلاح کرده بر هم زند، بیزارم. آنچه را نمى دانى واگذار، زیرا مردان بد کردار، با سخنانى نادرست به سوى تو خواهند شتافت، با درود.
من کتاب له ( علیه السلام ) إلى أبی موسى الأشعری جوابا فی أمر الحکمین، ذکره سعید بن یحیى الأموی فی کتاب “المغازی”:
فَإِنَّ النَّاسَ قَدْ تَغَیَّرَ کَثِیرٌ مِنْهُمْ عَنْ کَثِیرٍ مِنْ حَظِّهِمْ فَمَالُوا مَعَ الدُّنْیَا وَ نَطَقُوا بِالْهَوَى وَ إِنِّی نَزَلْتُ مِنْ هَذَا الْأَمْرِ مَنْزِلًا مُعْجِباً اجْتَمَعَ بِهِ أَقْوَامٌ أَعْجَبَتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ وَ أَنَا أُدَاوِی مِنْهُمْ قَرْحاً أَخَافُ أَنْ یَکُونَ عَلَقاً وَ لَیْسَ رَجُلٌ فَاعْلَمْ أَحْرَصَ عَلَى جَمَاعَهِ أُمَّهِ مُحَمَّدٍ (صلى الله علیه وآله) وَ أُلْفَتِهَا مِنِّی أَبْتَغِی بِذَلِکَ حُسْنَ الثَّوَابِ وَ کَرَمَ الْمَآبِ وَ سَأَفِی بِالَّذِی وَأَیْتُ عَلَى نَفْسِی وَ إِنْ تَغَیَّرْتَ عَنْ صَالِحِ مَا فَارَقْتَنِی عَلَیْهِ فَإِنَّ الشَّقِیَّ مَنْ حُرِمَ نَفْعَ مَا أُوتِیَ مِنَ الْعَقْلِ وَ التَّجْرِبَهِ وَ إِنِّی لَأَعْبَدُ أَنْ یَقُولَ قَائِلٌ بِبَاطِلٍ وَ أَنْ أُفْسِدَ أَمْراً قَدْ أَصْلَحَهُ اللَّهُ فَدَعْ مَا لَا تَعْرِفُ فَإِنَّ شِرَارَ النَّاسِ طَائِرُونَ إِلَیْکَ بِأَقَاوِیلِ السُّوءِ وَ السَّلَامُ.
پینوشت: “نهج البلاغه، نامه ۷۸”
از اصبغ بن نباته نقل شده است که گفت، امیرالمؤمنین علی(ع) فرمود: خداوند متعال به حضرت موسی(ع) وحی کرد: ای موسی! سفارش مرا دربارۀ چهار چیز به خاطر بسپار؛
۱- تا ندانی که گناهانت را آمرزیده اند به عیب دیگران نپرداز.
۲- تا ندانی که گنجهای خدا تمام شده غم روزی مخور.
۳- تا نبینی که ملک و پادشاهی من از دست رفته به دیگری امیدوار نباش.
۴- تا مردۀ شیطان را نبینی از مکرش ایمن مباش.
زبده الاحادیث، جلداول، ص۴۴-۴۵
نصایح، نوشته مرحوم ایت الله مشکینی
المواعظ العددیه
احادیث الطلاب، احادیث امیرالمومنین (ع)
امام حسین (ع) فرمودند: پنـج چیز است که اگر در انسـان نباشد، بهـره زیادى در او نخـواهد بود: ۱ـ عقل ۲ـ دین ۳ـ ادب ۴ـ حیا ۵ـ خوش اخلاقى.
قال امام حسین (ع): خَمْسٌ مَنْ لَمْ تَکُنْ فِیهِ، لَمْ یَکُنْ فِیهِ کَثیرُ مُسْتَمْتَعٍ: اَلْعَقْلُ، وَ الدّینُ وَ الْأَدَبُ، وَ الْحَیاءُ، وَ حُسْنُ الْخُلْقِ؛
پینوشت: حیاه الامام الحسین علیه السلام: ج ۱، ص
خداوند مى فرماید: “از مردم نترسید و از من بترسید” و فرموده: “مردان و زنان مؤمن، دوستان یکدیگرند، به نیکى فرمان مى‌دهند و از زشت کارى بازمیدارند”.
خداوند از امر به معروف و نهى از منکر، به عنوان فریضه‌اى از جانب خود، آغاز کرده است، چون مى دانسته است که هرگاه این فریضه ادا گردد و بر پاى داشته شود تمام فرایض دیگر، از آسان و دشوار، بر پاى داشته خواهند شد.
چرا که امر به معروف و نهى از منکر، دعوت به اسلام است، همراه با ردّ مظالم و مخالفت با ستمکار و تقسیم بیت المال و غنایم و گرفتن بجاى صدقات [زکات] و هزینه کردن بجاى آنها.
وَاللّه ُ یَقولُ: “فَلا تَخشَوُا النّاسَ وَاخشَونِ” وقال: المُؤمِنونَ وَالمُؤمِناتُ بَعضُهُم أولِیَاءُ بَعضٍ یَأمُرونَ بِالمَعروفِ و یَنهَونَ عَنِ المُنکَرِ، فَبَدَأَ اللّه ُ بِالأَمرِ بِالمَعروفِ وَالنَّهیِ عَنِ المُنکَرِ فَریضَهً مِنهُ؛ لِعلمِهِ بِأَنَّها إذا اُدِّیَت و اُقیمَتِ استَقامَتِ الفَرائِضُ کُلُّهُا هَیِّنُها وصَعبُها، وذلِکَ أنَّ الأَمرَ بِالمَعروفِ وَالنَّهیَ عَنِ المُنکَرِ دُعاءٌ إلَى الإِسلامِ مَعَ رَدِّ المَظالِمِ ومُخالَفَهِ الظّالِمِ و قِسمَهِ الفَیءِ وَ الغَنائِمِ و أخذِ الصَّدَقاتِ مِن مَواضِعِها ووَضعِها فی حَقِّها.
پینوشت: «تحف العقول، صفحه ۲۳۷»
امام هفتم شیعیان حضرت امام کاظم علیه‌السلام فرمودند: مردم چهار گروه‌اند:
جاهلى که غرق در هوا و هوس و در معرض هلاکت است، عابدى که تظاهر به تقوا مى کند و هر چه بیشتر عبادت مى نماید، تکبرش بیشتر مى شود، عالمى که مى‌خواهد پشت سرش حرکت کنند و دوست دارد از او تعریف نمایند، و حق شناسِ حق‌پویى که دوست دارد حق را به پادارد و قیام به حق کند اما یا ناتوان است و یا زیر سلطه.چنین فردى بهترین نمونه روزگار و عاقل ترین مردم دوران است.
اَلنّاسُ عَلى اَرْبَعَهِ اَصْنافٍ: جاهِلٌ مُتَرَدّى مُعانِقٌ لِهَواهُ وَ عابِدٌ مُتَقَوّىکُلَّما اَزْدادَ عِبادَهً اَزْدادَ کِبْرا وَ عالِمٌ یُریدُ اَنْ یوطَاَ عُقْباهُ وَ یُحِبُّ مَحْمِدَهَ النّاسِ وَ عارِفٌ عَلى طَریقِ الحَقِّ یُحِبُّ القیامَ بِهِ فَهُوَ عاجِزٌ اَوْ مَغْلوبٌ فَهذا اَمْثَلُ اَهْلِ زَمانِکَ وَ اَرْجَحُهُمْ عَقْلاً؛
رسول اکرم(ص) فرمود: هر که به نماز خود اهمیت ندهد خداوند او را به پانزده خصلت گرفتار سازد؛
• خداوند برکت از عمرش بر می‌دارد.
• خداوند برکت از روزیش می‌گیرد.
• سیمای شایستگان را از چهره وی ببرد.
• هر عملی که انجام داده پاداش به وی ندهد.
• دعایش به آسمان نرود و مستجاب نشود.
• بهره ای در دعای صالحان و شایستگان ندارد.
• به حالت ذلت و خواری می‌میرد.
• گرسنه از دنیا می‌رود.
• با تشنگی می‌میرد به طوری که اگر از نهرهای دنیا به او بدهند تشنگی او برطرف نمی‌شود.
• خدا فرشته‌ای را در قبر موکل او کند که او را عذاب دهد.
• قبرش بر وی تنگ شود.
• قبرش تاریک گردد.
• خدای تعالی فرشته ای بر او گمارد که او را با صورت بر روی زمین بکشد و مردم او را تماشا کنند.
• به سختی به حساب او می رسند.
• خدا به او با نظر لطف ننگرد و پاکیزه اش نگرداند و برای او عذابی دردناک مقرر است.
بحارالانوار، جلد ۸۳، ص۲۱
سفینه، جلد۲، ص۴۴
احادیث الطلاب، ح۲۱۴
مستدرک الوسائل، جلد۳، ص۲۳
فلاح السائل، ص۲۲
امام على علیه السلام: پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: هر کس در برآوردن نیاز بیمارى بکوشد، خواه آن را برآورد و خواه برنیاورد، از زیر بار گناه خویش بیرون مىرود، به سان آن روز که از مادر، زاده شده است.
در این هنگام، مردى از انصار گفت: اى پیامبر خد ،
پدر و مادرم به فدایت! اگر بیمار از خانواده شخص باشد، آیا در صورتى که در برآوردن
نیاز خانواده خویش بکوشد، این کار، پاداش بیشترى ندارد؟
فرمود: «آری».
عن رسول اللّه صلى الله علیه و آله و سلّم: مَن سَعى لِمَریضٍ فی حاجَهٍ قَضاها أو لَم یَقضِها ، خَرَجَ مِن ذُنوبِهِ کَیَومَ وَلَدَتهُ اُمُّهُ. فَقالَ رَجُلٌ مِنَ الأَنصارِ: بِأَبی أنتَ واُمّی یا رَسولَ اللّهِ ، فَإِن کانَ المَریضُ مِن أهلِ بَیتِهِ، أوَ لَیسَ ذلِکَ أعظَمَ أجراً إذا سَعى فی حاجَهِ أهلِ بَیتِهِ؟ قالَ: نَعَم.
پینوشت: «من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۱۶ – أمالی صدوق، ص۵۱۷- ثواب الأعمال، صفحه۳۴۱»
امام صادق(ع) فرمود: سه دعا است که از سوی خدا باز داشته نمی شوند و مستجابند؛
۱- دعا کردن پدر برای پسرش هرگاه که پسر به او نیکی کند، و دعای پدر بر ضرر پسرش هرگاه که پسر، پدر را اذیت کند.
۲- دعای مظلوم بر علیه کسی که به او ظلم کرده، و دعای او به نفع کسی که او را یاری کرده بود تا حقش را از ظالم بگیرد.
۳- شخص مومنی که برای برادر مومنش دعا کند البته وقتی که به خاطر ما به او کمک کرده باشد و با او رفتاری برادرانه داشته است، و دعای او بر علیه برادر مومنش وقتی که درمانده شده بود و برادر مومنش او را با این که توانش را داشت کمک نکند.
امالی طوسی، ص۲۸۰
عده الداعی، ص۱۳۳
احادیث الطلاب، ح۳۰۴۵
مجموعه ورام، جلد۲، ص۱۷۱
بحارالانوار، جلد۷۴، ص۷۲
امام رضا علیه‌السلام فرمودند: هر کس به خدا خوش گمان باشد، خداوند مطابقِ گمان او، با وى رفتار مى‌کند.
و هرکس به روزىِ کم راضى باشد، خداوند عمل کم را از او مى‌پذیرد.
و هرکس به روزى حلال اندک خشنود باشد، هزینه زندگى‌اش سبک مى‌شود و خانواده‌اش در نعمت خواهند بود و خداوند، او را از بیمارى و درمان دنیا آگاه مى‌کند و به سلامت، از دنیا به خانه سلامت (آخرت) بیرون مىبَرد.
متن حدیث:
مَنْ حَسُنَ ظَنُّهُ بِاللّه ِ کانَ اللّه ُ عِنْدَ ظَـنِّهِ بِهِ وَ مَنْ رَضىَ بِالْقَلیلِمِنَ الرِّزْقِ قَبِلَ اللّه ُ مِنْهُ الْیَسیرَ مِنَ الْعَمَلِ وَ مَنْ رَضىَ بِالْیَسیرِ مِنَ الْحَلالِخَفَّت مَؤُونَتُهُ وَ تَنَعَّمَ اَهْلُهُ، وَ بَصَّرَهُ اللّه ُ داءَ الدُّنیا وَ دَواءَها، وَ اَخْرَجَهُ مِنْها سالِما اِلى دارِ السَّلامِ؛
پینوشت: «اصول کافی، جلد۸، صفحه ۳۴۷»
امام صادق(ع) فرمود: خداوند تبارک و تعالی فرمود، همانا نماز را از کسی قبول می‌کنم که هشت خصلت داشته باشد:
۱- در پیشگاه عظمت من تواضع کند.
۲- روز را به ذکر من بگذراند.
۳- به بندگانم بزرگی نفروشد.
۴- گرسنه را سیر کند.
۵- برهنه را بپوشاند.
۶- نفسش را به خاطر من از شهوات باز دارد.
۷- بر مصیبت زده رحم کند.
۸- غریب را جای دهد.
پس چنین بنده‌ای نورش مانند خورشیدی می تابد، به او در تاریکی ها نور می بخشم، و در سرگردانی ها علم می‌دهم، با عزت خود حفظش می‌کنم، فرشتگانم را به حفاظتش می‌گمارم، چون مرا بخواند جوابش دهم، و چون در خواست کند عطا می‌کنم، و مثل این بنده در نزد من مانند باغ‌های بهشت است که میوه هایش خشک نمی‌شوند و تغییر حالت نمی دهد.
امام جعفر صادق علیه‌السلام ـ در بیان سفارشهاى لقمان علیه‌السلام به پسرش: اى پسرم! مردمِ پیش از تو، براى فرزندانشان سرمایه جمع کردند؛ ولى نه سرمایه باقى مانْد و نه آن کسى که سرمایه برایش جمع شده بود.
همانا تو بندهاى اجیر شده هستى که به انجام دادن کارى مأمور شده‌اى و مزدى نیز به تو وعده داده شده است. پس به انجام دادن کارت وفادار باش و مزدت را بگیر.
در این دنیا، همانند گوسفندى مباش که در زراعت سبزى داخل مى‌شود و آن قدر مىخورد که چاق مى‌گردد و هنگام چاقىاش کشته مى‌شود؛ بلکه دنیا را همانند پلى بر روى رودخانهاى به شمار آور که از آن مىگذرى و آن را رها مىکنى و تا پایان روزگار، به سوى آن باز نمىگردى. آن را خراب کن و آبادش نکن؛ زیرا تو مأمور آبادانى آن نیستى.
عنه علیه‌السلام: کانَ فیما وَعَظَ بِهِ لُقمانُ ابنَهُ: یا بُنَیَّ، إنَّ النّاسَ قَد جَمَعوا قَبلَکَ لِأَولادِهِم، فَلَم یَبقَ ما جَمَعوا ولَم یَبقَ مَن جَمَعوا لَهُ ، وإنَّما أنتَ عَبدٌ مُستَأجَرٌ؛ قَد اُمِرتَ بِعَمَلٍ ووُعِدتَ عَلَیهِ أجراً، فَأَوفِ عَمَلَکَ وَاستَوفِ أجرَکَ ، ولا تَکُن فی هذِهِ الدُّنیا بِمَنزِلَهِ شاهٍ وَقَعَت فی زَرعٍ أخضَرَ، فَأَکَلَت حَتّى سَمِنَت فَکانَ حَتفُها عِندَ سِمَنِها، ولکِنِ اجعَلِ الدُّنیا بِمَنزِلَهِ قَنطَرَهٍ عَلى نَهرٍ جُزتَ عَلَیها وتَرَکتَها ولَم تَرجِع إلَیها آخِرَ الدَّهرِ. أخرِبها ولا تَعمُرها ، فَإِنَّکَ لَم تُؤمَر بِعِمارَتِها.
پینوشت: «اصول کافی، ج ۲ ، ص ۱۳۴ – بحار الأنوار، ج ۱۳ ، ص ۴۲۵»
یکی از مسائل مهم قیامت وجود گواهان مختلف است، گرچه خدا نیازی به شاهد ندارد ولی انسان طوری است که هر چه حضور شاهدها را بیشتر احساس کند، برای تربیت و تقوای خود عامل مهمتری می‌یابد. برای نمونه توجه شما را به ماجرایی خواندنی جلب می‌کنم؛ روزی جناب عقیل خدمت حضرت علی(ع) رسید و تقاضای سهم بیشتری از آن امام عادل(ع) نمود، حضرت(ع) فرمود روز جمعه بیا ، عقیل هم آمد، حضرت دست او را گرفت و به نماز جمعه برد و آن جمعیت انبوه را به عقیل نشان داد و سپس فرمود: سهم بیشتر از بیت‌المال دادن، یعنی دزدیدن حق این همه مردم، عقیل که نگاهی به آن جمعیت کرد از درخواست خود پشیمان شد و رفت.
آری حضور مردم و گواهان و شاهدان هرچه بیشتر باشد شرمندگی زیادتر است، بعد از این مقدمه وارد اصل بحث می‌شویم که گواهان در قیامت متعددند و قرآن می‌فرماید: « یَوم یَقوم الاشهاد» (آیه ۵۱ سوره مؤمن) روزی که شاهدان به پا می خیزند. اما این شاهدان چه کسانی هستند؟ با مراجعه به قران کریم و استفاده از آیات، مطلب را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
در قرآن می‌خوانیم: «اِنَّ اللَّهَ عَلى کُلِّ شَىْ ءٍ شَهیدٌ» (آیه ۱۷ سوره حج) همانا خداوند بر همه چیز گواه است و همچنین در آیه‌ای دیگر می‌خوانیم: «إِنَّ اللّهَ کَانَ عَلَیْکُمْ رَقِیبًا» (آیه ۱ سوره نساء) همانا خداوند مراقب شماست، و نیز «کَانَ اللّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ مُّحِیطًا» (آیه ۱۲۶ سوره نساء) و خداوند بر همه چیز احاطه دارد، پس با این استناد اولین گواه و شاهد در دنیا و آخرت ذات مقدس الهی است.
یکی دیگر از شاهدان در قیامت پیامبران بزرگوار(ع) هستند که قرآن می‌فرماید: «وَجِئْنَا بِکَ عَلَى هَؤُلاء شَهِیدًا» (آیه ۴۱ سوره نساء) ما تو را، قیامت در حالی که گواه مردم هستی حاضر می‌کنیم، در جای دیگر می‌خوانیم: «وَیَوْمَ نَبْعَثُ فِی کُلِّ أُمَّهٍ شَهِیدًا عَلَیْهِم مِّنْ أَنفُسِهِمْ وَجِئْنَا بِکَ شَهِیدًا عَلَى هَؤُلاء» (آیه ۸۹ سوره نحل) روزی که از میان هر قوم و امتی شاهدی از خودشان بر می‌انگیزیم بنابراین شاهد هر امتی در قیامت پیامبر همان امت خواهد بود و شاهد تمام انبیاء شخص رسول اکرم(ص) است.
سومین گواه امامان معصوم(ع) هستند
در قران کریم می‌خوانیم: «وَکَذَلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّهً وَسَطًا لِّتَکُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ وَیَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیدًا»(آیه ۱۴۳ سوره بقره) و بدین گونه ما شما را یک امت معتدل و میانه قرار دادیم تا شاهد بر مردم باشید و رسول خدا(ص) هم بر شما شاهد باشد.
برای متوجه شدن این آیه باید مراجعه کنیم به تفسیر آن، که در تفسیر صافی در رابطه با این آیه حدیثی را از کتاب کافی نقل کرده که امام محمد باقر(ع) فرمودند: که آن امت وسط (که شاهدانند) تنها ما هستیم، و نیز در همان تفسیر چنین می‌خوانیم که امام صادق(ع) فرمودند: در هر دوره و قرنی امامی هست که گواه و شاهد بر مردم هستند. لذا سومین شاهد در روز قیامت امامان معصوم(ع) هستند.
در قران می خوانیم: «وَجَاءتْ کُلُّ نَفْسٍ
مَّعَهَا سَائِقٌ وَشَهِیدٌ» (آیه ۲۱ سوره ق) روز قیامت هر انسانی در پیشگاه عدل
الهی حاضر می‌شود در حالی که در کنار او هم فرشته‌ای است که او را به محشر سوق
می‌دهد و هم فرشته‌ای است که شاهد کارهای انجام شده اوست.
چهارمین شاهد در روز
قیامت فرشتگان هستند، فرشتگانی که در قیامت گواه بر اعمال انسانند ممکن است همان
گروه از مامورانی باشند که اعمال ما را در دنیا ضبط می‌نمایند و ممکن است سایر
فرشتگان باشند.
یکی دیگر از شاهدان زمین است که در قرآن کریم می‌خوانیم: «یَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا» (آیه ۴ سوره زلزال) زمین در قیامت خبرهایش را بازگو می‌کند.
شهادت زمین در آن روز یا به وسیله ی وضع و نظامی که پیدا کرده است، همانگونه که ما به یکدیگر می گوئیم چشم تو شهادت می‌دهد که دیشب خواب نکرده‌ای و رنگ تو گواه آن است که ترسیده‌ای و یا عصبانی یا شاد شده‌ای، زمین آن روز هم دچار زلزله‌ای بسیار بزرگ می‌شود و بعد از کنده شدن کوه‌ها و به حرکت در آمدن آنها و بهم خوردن و قطعه قطعه و سپس شن شدن آنها با ما حرف ها دارد، وضع و نظام آن روز به ما مطالبی را می‌فهماند، همانگونه که دایره‌های تنه درخت پس از بریده شدن به ما تاریخ آن را می‌فهماند و همانگونه که نوشته ها به ما مقدار اطلاعات نویسنده را می‌گوید، زمین هم همانطور است و طبق این معنا مراد از شهادت دادن زمین، گواهی اوضاع آن است نه گفتگو و کلام.
در حدیثی می‌خوانیم که رسول خدا(ص) در هر منطقه‌ای دو رکعت نماز به جا می‌آورد و می‌فرمود این مکان بر نماز ما شهادت می‌دهد.
یکی از شاهدان در آن روز، وجدان زنده و عقل و چشم بیدار شده انسان است که در قرآن آیات بسیاری آمده است که بارها انسان با کمال صراحت به گناه و انحراف خود اقرار می‌کند، اقراری از عمق جان و از تمام وجود، اقراری که شاید از اقرار هر شاهدی پر سوز و گدازتر است، جالب این که در آن روز خداوند هم همان وجدان را قاضی قرار می‌دهد و به انسان خطاب کرده و می‌فرماید: «اقْرَأْ کَتَابَکَ کَفَى بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسِیبًا» (آیه ۱۴ سوره اسراء) نامه عمل خود را بخوان! امروز روح و روان تو برای این که علیه تو گواهی دهند کافی است، همچنین در مناجات می‌خوانیم که می‌فرمایند: خدایا! هرگاه حساب مرا به خود من واگذار کنی جزای خویش را جز قهر و غضب و آتش دوزخ تو چیز دیگری نمیدانم.
یکی از شاهدها در قیامت اعضای بدن (دست و پا و پوست و زبان) هستند که قرآن می‌فرماید: «یَوْمَ تَشْهَدُ عَلَیْهِمْ أَلْسِنَتُهُمْ وَأَیْدِیهِمْ وَأَرْجُلُهُم بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ» (آیه ۲۴ سوره نور) روزی که زبان ها و دست و پاهای مردم بر ضررشان گواهی می‌دهند و گاهی بر دهانشان مهر خورده و تنها ددست و پاها سخن می‌گویند.
جالب آنکه انسان که این گواهی را از چشم و گوش و پوست خود می‌بیند با کمال ناراحتی و شرمندگی به پوست خود می‌گوید چرا در این روز از آن گناهان رسوا و شرم آوری که توسط تو مرتکب شده‌ام پرده برداشته و گواهی می‌دهی؟!
پوست جواب می‌دهد، خداوندی که همه چیز را به نطق و گفتگو در می‌آورد ما را نیز به گواهی و سخن گفتن وادار نمود.
یکی دیگر از شاهدان زمان (وقت) است که امام علی(ع) فرمود: «ما من یوم یمر علی ابن ادم الا قال له ذلک الیوم انا یوم جدید و انا علیک لشهید …اشهد لک به یوم القیمه».
هیچ روزی بر انسان نمی‌گذرد مگر آن روز به انسان هشدار می‌دهد که من امروز برای تو روز نو هستم و گواه کارهایی خواهم بود که در من انجام می‌دهی و در روز قیامت به انها شهادت خواهم داد، بنابراین سعی کن در این روز استفاده کامل خودت را در راه سعادت ابدی انجام دهی.
و اخرین شاهد در قیامت خود اعمال و کرده‌های انسان است که به صورت جسم در برابر انسان نمودار می‌شوند که در قرآن کریم می‌خوانیم:
«فَالْیَوْمَ لَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَیْئًا وَلَا تُجْزَوْنَ إِلَّا مَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ» (آیه ۵۴ سوره یاسین) امروز بر کسى هیچ ستم نمىرود جز در برابر آنچه کردهاید پاداشى نخواهید یافت، و نیز «وَوَجَدُوا مَا عَمِلُوا حَاضِرًا» (آیه ۴۹ سوره کهف) روز قیامت انسان رفتار و کردار دنیای خود را در برابر خود حاضر می یابد.
یسع بن حمزه القمى مى گوید: عمرو بن مسعده، وزیر معتصم عبّاسى به من گفت: پرونده سختى درمورد توست.
آنگاه آنان مرا دستگیر و زندانى کرده و با غل و زنجیر بستند، من برجان خود بیمناک شده و ترسیدم کشته شده و اموالم را مصادره نمایند و فرزندان و بازماندگانم پس از من فقیر شوند. به همین جهت، طى نامه اى این جریان را به آقایم امام هادى علیه السلام نوشته و به آن حضرت شکوه کردم. و از حضرتش خواستم که مشکل مرا حل نمایند.
دعایى که مولایم امام هادى علیه السلام نوشته بود، چنین است:
اى خدایى که گره ناگواری‌ها با نامهاى او گشایش مى یابد، و اى آن که با یاد او سختیها از بین مى رود، اى آن که نامهاى بزرگش براى خروج از شدّت به سوى گشایش خوانده مى شود.
سختیها به نیروى تو رام و اسباب به لطف تو سبب ساز مى گردند، و قضا به قدرت تو جارى گردد، و چیزها به یاد تو امضا مى‌گردد، پس هر چه بخواهى به مجرّد خواست تو بدون فرمانت انجام پذیرد و به مجرّد اراده ات بدون وحى تو باز ایستد.
تو اُمید براى مهمّات جهان و پناهگاه براى پریشانی‌ها هستى، هیچ درد و رنجى از بین نمىرود جز آن که تو دفع کنى و هیچ مصیبتى بر طرف نمىشود جز آن که تو برطرف نمایى، به راستى که براى من حادثه اى رخ داده که سنگینى آن قابل تحمّل نیست و چنان بر من پیش آمد نموده که حملش بر من سنگین آمده و این را تو به قدرت خودت بر من وارد آورده اى و با سلطان تو بر من رو آورده، پس آنچه تو وارد آورده باشى کسى نمىتواند آن را از میان بردارد، و آنچه را که تو مشکل کنى کسى نمى تواند آن را آسان نماید، و آنچه را تو گسیل دارى برگرداننده اى نیست و آنچه را که تو ببندى، گشاینده اى براى آن نیست و آنچه را تو باز کن، کسى را یاراى بستن آن نیست و کسى را که تو خوار نمایى یاورى جز تو نیست.
بر محمّد و آل محمّد درود فرست، و از فضلت درِ گشایش را براى من بگشا، و بانیروى خود تسلّط اندوه را از من برگردان، و براى من در آنچه به سوى تو شکوه نمودم خوش بینى مرحمت فرما، و شیرینى عمل در آنچه از درگاه تو خواستم براى من روزى کن و از پیشگاه خود براى من گشایشى فورى عنایت کن و از پیشگاه خود براى من چاره اى گوارا قرار بده، و مرا با گرفتارى، از انجام واجبات تو و بکارگیرى مستحبّات تو مشغولم مکن، چرا که از آنچه به من رسیده – پروردگارم – در تنگنا هستم و دلم از اندوه بار سنگینى که براى من پیش آمده، پر شده و تنها تو قادرى آنچه را که باعث گرفتارى من شده برطرف کنى و آنچه مرا در خود فرو برده از بین ببرى.
این کار را براى من انجام بده، گرچه سزاوار چنین امرى از جانب تو نیستم. اى داراى عرش بزرگ و عطاى کریم، پس تو توانایى اى مهربانترین مهربانان، اجابت فرما اى پروردگار جهانیان.
یا من تحلّ بأسمائه عقد المکاره، ویا من یُفلّ بذکره حدّ الشدائد، ویا من یُدعى بأسمائه العظام من ضیق المخرج إلى محلّ الفرج، ذلّت بقدرتک الصعاب، وتسبّبت بلطفک الأسباب، وجرى بطاعتک القضاء، ومضت على ذکرک الأشیاء، فهی بمشیّتک دون قولک مؤتمره، وبإرادتک دون وحیک منزجره.
وأنت المرجوّ للمهمّات، وأنت المفزع للملمّات، لایندفع منها إلّا ما دفعت ولاینکشف منها إلّا ما کشفت، وقد نزل بی من الأمر ما قد فدحنی ثقله، وحلّ بی منه ما بهضنی حمله، وبقدرتک أوردت علیّ ذلک، وبسلطانک وجّهته إلیّ، فلا مُصدر لما أوردت، ولا میسّر لما عسّرت، ولا صارف لما وجّهت، ولا فاتح لما أغلقت، ولا مغلق لما فتحت، ولا ناصر لمن خذلت إلّا أنت، صلّ على محمّد وآل محمّد. وافتح لی باب الفرج بطَوْلک.
واصرف عنّی سلطان الهمّ بحولک، وأنلنی حسن النظر فیما شکوت، وارزقنی حلاوه الصنع فیما سألتک، وهب لی من لدنک فرجاً وَحِیّاً، واجعل لیمن عندک مخرجاً هنیئاً، ولا تشغلنی بالإهتمام عن تعاهد فرائضک، واستعمال سنّتک، فقد ضقت بما نزل بی ذرعاً، وامتلأت بحمل ما حدث علیّ جزعاً، وأنت القادر على کشف ما بُلیت به، ودفع ما وقعت فیه، فافعل ذلک بی، وإن کنت غیر مستوجبه منک، یا ذاالعرش العظیم، وذا المنّ الکریم، فأنت قادر یا أرحم الراحمین، آمین یا ربّ العالمین.
پینوشت: «مهج الدعوات، ۳۲۶ – ۳۲۴، بحار الأنوار، ج۵۰ٰ صفحه ۲۲۴»
امام جعفر صادق علیه‌السلام: یاد مرگ، خواهش‌هاى نفس را مى‌میراند و رویشگاه‌هاى غفلت را ریشه کن مى‌کند و دل را با وعده‌هاى خدا نیرو مى‌بخشد و طبع را نازک مى‌سازد و پرچم هاى هوس را درهم مى‌شکند و آتش حرص را خاموش مى‌سازد و دنیا را در نظر کوچک مى‌کند.
ذِکرُ المَوتِ یُمیتُ الشَّهَواتِ فی النَّفسِ، و یَقلَعُ مَنابِتَ الغَفلَه، و یُقَوّی القلبَ بمَواعِدِ اللّه، و یُرِقُّ الطَّبعَ ، و یَکسِرُ أعلامَ الهَوى و یُطفِئُ نارَ الحِرصِ، و یُحَقِّرُ الدُّنیا؛
پینوشت: «بحارالأنوار، ج۶، ص۱۳۳-مصباح الشریعه ص۱۷۱»
امام رضا علیه السلام فرمودند: تواضع درجاتى دارد: یکى از آنها این است که انسان اندازه خود را بشناسد و با طیب خاطر خود را در آن جایگاه قرار دهد، دوست داشته باشد با مردم همان گونه رفتار کندکه انتظار دارد با او رفتار کنند، اگر بدى دید آن را با خوبى جواب دهد، خشم خود را فروخورد و از مردم درگذرد، و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.
متن حدیث:
اَلتَّواضُعُ دَرَجاتٌ: مِنْها أَنْ یَعْرِفَ الْمَرْءُ قَدْرَ نَفْسِهِ فَیُنْزِلَها مَنْزِلَتَهابِقَلْبٍ سَلیمٍ، لایُحِبُّ أَنْ یَأْتىَ إِلى أَحَدٍ إِلاّ مِثْلَ مایُؤْتى إِلَیْهِ، إِنْ رَأى سَیِّئَهً دَرَأَهابِالْحَسَنَهِ، کاظِمُ الْغَیْظِ عافٍ عَنِ النّاسِ، وَاللّه ُ یُحِبُّ الْمُحْسِنینَ؛
پینوشت: «اصول کافى، ج ۲، ص ۱۲۴»
امام جعفر صادق علیه‌السّلام فرمودند: تلاش و کوشش کنید و اگر عمل نمی‌کنید، گناه هم نکنید؛ زیرا کسی که بنایی می‌سازد و ویرانش نمی‌کند، ساختمانش برافراشته می‌شود، هر چند کوچک باشد. امّا کسی که می سازد و سپس ویران می‌کند، بنایش برافراشته نمی‌شود.
جدّوا واجتهدوا، وإن لم تعلموا فلا تعصوا، فإنّ من یبنی ولا یهدم یرتفع بناؤه وإن کان یسیراً، وأنّ من یبنی ویهدم یوشک أن لا یرتفع بناؤه؛
پینوشت: «بحارالانوار جلد ۸ صفحه ۲۸۶»
حکایت کرده‌اند که مردى در بازار دمشق، گنجشکى رنگین و لطیف، به یک درهم خرید تا به خانه آورد و فرزندانش با آن بازى کنند. در بین راه، گنجشک به سخن آمد و مرد را گفت: «در من فایده‌اى براى تو نیست. اگر مرا آزاد کنى، تو را سه نصیحت مى‌گویم که هر یک، همچون گنجى است. دو نصیحت را وقتى در دست تو اسیرم مى‌گویم و پند سوم را، وقتى آزادم کردى و بر شاخ درختى نشستم، مى‌گویم. مرد با خود اندیشید که سه نصیحت از پرنده‌اى که همه جا را دیده و همه را از بالا نگریسته است، به یک درهم مى‌ارزد. پذیرفت و به گنجشک گفت: «پندهایت را بگو.»
گنجشک گفت: «نصیحت اول آن است که اگر نعمتى را از کف دادى، غصه مخور و غمگین مباش زیرا اگر آن نعمت، حقیقتاً و دائماً از آن تو بود، هیچ گاه زایل نمى‌شد. دیگر آن که اگر کسى با تو سخن محال و ناممکن گفت به آن سخن هیچ توجه نکن و از آن درگذر.»
مرد، چون این دو نصیحت را شنید، گنجشک را آزاد کرد. پرنده کوچک پر کشید و بر درختى نشست. چون خود را آزاد و رها دید، خنده‌اى کرد. مرد گفت: «نصیحت سوم را بگو!»
گنجشک گفت: «نصیحت چیست!؟ اى مرد نادان، زیان کردى. در شکم من دو گوهر هست که هر یک بیست مثقال وزن دارد. تو را فریفتم تا از دستت رها شوم. اگر مى‌دانستى که چه گوهرهایى نزد من است به هیچ قیمت مرا رها نمى‌کردى.»
مرد، از خشم و حسرت، نمى‌دانست که چه کند. دست بر دست مى‌مالید و گنجشک را ناسزا مى‌گفت. ناگهان رو به گنجشک کرد و گفت: «حال که مرا از چنان گوهرهایى محروم کردى، دست کم آخرین پندت را بگو.»
گنجشک گفت: «مرد ابله! با تو گفتم که اگر نعمتى را از کف دادى، غم مخور اما اینک تو غمگینى که چرا مرا از دست داده اى. نیز گفتم که سخن محال و ناممکن را نپذیر اما تو هم اینک پذیرفتى که در شکم من گوهرهایى است که چهل مثقال وزن دارد. آخر من خود چند مثقالم که چهل مثقال گوهر با خود حمل کنم!؟ پس تو لایق آن دو نصیحت نبودى و پند سوم را نیز با تو نمى‌گویم که قدر آن نخواهى دانست. این را گفت و در هوا ناپدید شد.»
امام جعفر صادق علیه‌السلام فرمودند: چون خداوند مـؤمـن را از قـبرش درآورد تمثالى با او خارج شود که در جلو او راه مىرود و هرگاه مؤمن یکى از صحنههاى هراس انگیز روز قیامت را ببیند آن تمثال به او گوید: نترس و غم به خود راه مده … مؤمن به او گوید … تو کیستى؟ تمثال گوید: من همان شادى و سُرورى هستم که به برادر مؤمنت رساندى.
قال الصادق علیه‌السلام: إذا بَعَثَ اللّهُ المؤمنَ مِن قَبرِهِ خَرَجَ مَعهُ مِثالٌ یَقدُمُ أمامَهُ ، کُلَّما رَأى المؤمنُ هَوْلاً مِن أهوالِ یَومِ القِیامَهِ قالَ لَهُ المِثالُ : لا تَفزَعْ ولا تَحزَنْ … فیقولُ لَهُ المؤمنُ : … مَن أنتَ ؟ فیقولُ : أنا السُّرورُ الذی کُنتَ أدخَلتَ على أخیکَ المؤمِنِ.
پینوشت: “اصول کافی، جلد ۲، صفحه ۱۹۰”
به وبلاگ صندوق قرض الحسنه شهیدان اله پرست
خوش آمدید ...
www.shahidanallahparastkashan.blogsky.com
با
الهام از تعالیم عالیه اسلام و با هدف غیر انتفاعی، جهت ارائه تسهیلات قرض
الحسنه و توسعه فرهنگ اسلامی سنت قرض الحسنه برای رفع نیازهای ضروری اعضاء
در سال ۱۳۸۷ با مشارکت تعدادی از خانواده ها تاسیس گردید.
________________________________________
صندوق در حال حاضر120عضو دارد .
________________________________________
پس انداز کنندگان نه تنها در این جهان برای خود ذخیره تهیه می کنند بلکه اندوخته ای جاوید در جهان ابدی خواهند داشت .
بامید
اینکه بتوانیم قدمی برای رفع مشکلات زندگی اعضاء صندوق برداریم امید است
با پرداخت بدون تاخیر اقساط وام دریافتی صندوق را یاری نموده تا به دیگر
اعضاء هم خدمت کرده و از خوش حسابی خود سهمی داشته باشید .
________________________________________
سپرده گذاری :
هر عضو پس از افتتاح حساب و با رعایت نوبت می تواند بعد از 2 ماه تا سقف 10 میلیون ریال وام عادی دریافت نماید.
________________________________________
نحوه بازپرداخت وام :
باز
پرداخت برای اولین نوبت 10 ماهه، برای نوبت دوم 12ماهه، برای نوبت سوم
15ماهه، و برای دفعات بعد 20ماهه منوط به تایید هیئت مدیره است.
________________________________________
وام اعطائی بدون کارمزد است. فقط 2٪ درصد از مبلغ وام بعنوان کارمزد خدمات صندوق کسر و هزینه می شود.
________________________________________
شرایط عضویت :
1. تکمیل و امضاء فرم درخواست عضویت
2. واریز مبلغ 100.000 ریال بعنوان حق عضویت اولیه به حساب سپهر صادرات بنام صندوق قرض الحسنه شهیدان اله پرست
3. واریز مبلغ 50.000 ریال بعنوان پس انداز ثابت بصورت ماهیانه به حساب یاد شده نزد بانک صادرات
متقاضیان
جدید می توانند باپرداخت کلیه حق عضویت ها به صورت یکجا به عضویت درآیند
یا میتوانند روند سال ابتدایی صندوق را پیش گیرند یعنی با همان حق عضویت
سال اول (600.000 ریال) آغاز نمایند.
________________________________________
نشانی: کاشان - خیابان امیر کبیر - خ سلمان فارسی- کوچه مسجد سلمان
ایمیل صندوق:
shahidanallahparastkashan@iran.ir
دوازده
نکته اخلاقی از شیخ رجبعلی خیاط ، عارف بزرگ دینی:
نکته۱- اگر ما به قدر ترسیدن از یک عقرب، از عِقاب
خدا بترسیم، عالَم اصلاح می شود.
نکته۲- تو برای خدا باش، خدا و همه ملائکه اش برای
تو خواهند بود. «مَن کانَ لله، کان الله لَه»
نکته۳- سعی کنید صفات خدایی در شما زنده شود؛
خداوند کریم است، شما هم کریم باشید. رحیم است، رحیم باشید. ستاّر است، ستار باشید...
نکته۴- دل جای خداست، صاحب این خانه خداست. آن را
اجاره ندهید.
نکته۵- کار را فقط برای رضای خدا انجام دهید، نه
برای ثواب یا ترس از جهنّم.
نکته۶- اگر انسان علاقه ای به غیر خدا نداشته باشد،
نفس و شیطان زورشان به او نمی رسد.
نکته۷- اگر کسی برای خدا کار کند، چشم دلش باز می
شود.
نکته۸ - اگر مواظب دلتان باشید و غیر خدا را در آن
راه ندهید، آنچه را دیگران نمی بینند شما می بینید. و آنچه دیگران نمی شنوند، شما
می شنوید.
نکته۹- هرکاری می کنید نگویید: "من
کردم"، بگویید: «لطف خداست». همه را از خدا بدانید.
نکته۱۰- نفس امّاره را مهار کنید و با آن مخالفت
کنید.
نکته۱۱- به سادات احترام بگذارید، و آنان را در هر
مرتبه و منزلتی هستند گرامی بدارید.
نکته۱۲- انسان هرقدر به دستورات پروردگار عمل کند،
به همان اندازه به خدا نزدیک می شود.
امام جعفر صادق علیه السلام، درباره آیه « و از روى مهربانى، در برابر آنان(پدرومادر) خوار و فروتن باش»-: نگاهت را جز از سر مهر و دلسوزى به آنان خیره مکن و صدایت را از صداى آنها بلندتر مگردان و رو دست آنها نیز بلند نشو و خود را از آنها جلو مینداز.
قال الصادق علیه‌السلام: فی قولِهِ تعالى: «و اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحمَهِ»: لا تَملَأْ عَینَیکَ من النَّظَرِ إلَیهِما إلاّ بِرَحمَهٍ ورِقَّهٍ، ولا تَرفَعْ صَوتَکَ فَوقَ أصواتِهِما، و لا یَدَکَ فَوقَ أیدیهِما، و لا تَقَدَّمْ قُدّامَهُما.
امام صادق علیه‌السلام فرمودند: چون خداوند مـؤمـن را از قـبرش درآورد تمثالى با او خارج شود که در جلو او راه مىرود و هرگاه مؤمن یکى از صحنههاى هراس انگیز روز قیامت را ببیند آن تمثال به او گوید : نترس و غم به خود راه مده … مؤمن به او گوید … تو کیستى؟ تمثال گوید : من همان شادى و سُرورى هستم که به برادر مؤمنت رساندى.
قال الصادق علیه‌السلام: إذا بَعَثَ اللّهُ المؤمنَ مِن قَبرِهِ خَرَجَ مَعهُ مِثالٌ یَقدُمُ أمامَهُ، کُلَّما رَأى المؤمنُ هَوْلاً مِن أهوالِ یَومِ القِیامَهِ قالَ لَهُ المِثالُ: لا تَفزَعْ ولا تَحزَنْ … فیقولُ لَهُ المؤمنُ: … مَن أنتَ؟ فیقولُ: أنا السُّرورُ الذی کُنتَ أدخَلتَ على أخیکَ المؤمِنِ.
مفسر قرآن کریم، مرحوم حاج شیخ محمود یاسری بیان می‌کرد که پیامبر اکرم(ص) به جرئیل فرمود: از عجایبی که دیده‌ای برایم بازگو کن.
جبرئیل، امین وحی گفت: در زمان‌های گذشته در حالی که قرار بود بر یکی از پیامبران الهی نازل شوم، عابدی را در جزیره‌ای دیدم که با کمال شوق به عبادت حق مشغول بود و از خدا می‌خواست مرگش در حال سجده فرا رسد.
عبادتش را نیکو یافتم، زمان بندگی‌اش را چهارصد سال دیدم، دعایش را مستجاب مشاهده کردم، علاقمند شدم وضع قیامتش را ببینم، برایم اعجاب‌آور بود.
روز قیامتش نشان می‌داد که اعمالش مورد قبول حق واقع شده، به او خطاب می‌رسد که: «ادخل جنتی برحمتی» (بنده من با دلگرمی به رحمت من، وارد بهشتم شو) اما او عرضه می‌دارد: «ادخل جنتک بعملی» (با دلگرمی به اعمال و عباداتم وارد بهشت می‌شوم).
از سوی خداوند متعال خطاب می‌رسد: ای قاضیان دادگاه من! اکنون که پای معامله به میان آمد، تمام نعمت‌های مادی و معنوی‌ام را که به این عابد عنایت کردم با عبادتش بسنجید، چنانچه عبادت او گران‌تر آمد به بهشت برود و اگر نعمت‌های من گران‌تر شد به جهنم برود.
از نعمت بینایی شروع می‌کنند. این نعمت از نظر ارزش
خدایی بر تمام عبادات عابد سنگین‌تر آمد، چون او را به سوی دوزخ بردند عرضه داشت:
خداوندا! برنامه‌های دیگری هم داشتم که محاسبه نشد!
خطاب می‌رسد: چیست؟
عابد می‌گوید: امید به کرم تو، حسن ظن به عنایت تو و از همه بالاتر از نیاز و فقر و ناچیزی خودم.
خطاب می‌رسد: او را از مسیر عذاب برگردانید و به خاطر امید و حسن ظنش به من، او را به سوی بهشت ببرید.
چون عابد در مسیر بهشت قرار می‌گیرد عرض می‌کند: «ادخل جنتک برحمتک» پروردگارا با دلگرمی به رحمتت وارد بهشت می‌شوم.
منابع:
عرفان اسلامی نوشته حسین انصاریان، ج۱، ص۲۱۹-۲۱۸
مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه
هزار و یک حکایت اخلاقی، جلد ۲، ص ۲۰۵-
یکی از آیین های ویژه هنگام گردش سال شمسی، خواندن « نیایش گردش سال» یا «دعای تحویل سال» است که خانواده های ایرانی با توجه به باورهای خود در این هنگام دعایی که به صورت رسمی در رسانه ها پخش می شود را می‌خوانند، دعای معروف «یا مقلب القلوب و الابصار، یا مدبر اللیل و النهار، یا محول الحول و الاحوال، حول حالنا الا أحسن الحال» است.
در کتاب‌های مشهور ادعیه همچون «اقبال الاعمال» سید‌ابن‌طاووس و «مصباح المتهجد» شیخ طوسی اشاره‌‌ای به دعای تحویل سال نگردیده و این نشان می‌دهد چه در منابع اهل سنت و چه در منابع تشیع، سند روایی مورد اعتماد برای آن موجود نیست. اما علامه محمد باقر مجلسی(۱۰۳۷-۱۱۱ه.ق) در کتاب «زادالمعاد» در خصوص این دعا گزارش می‌کند که در کتب غیر مشهوره؛ روایت کرده‌اند که در وقت تحویل سال این دعا را بسیار بخوانید: یا مقلب‌القلوب والابصار یا مدبر اللیل والنهار یا محول الحول و الاحوال حول حالنا الی احسن الحال، بعضی ذکر کرده‌اند، این دعا ۳۶۶ مرتبه گفته شود. بنابراین با توجه به این گزارش، دعای تحویل سال در دوره صفویه مرسوم و معمول بوده است.
در هر حال جدای از این که دعای تحویل سال تا پیش از دوره صفویه چگونه بوده و این دعا در کدام یک از مآخذ حدیثی نقل شده است، نفس دعا یا قرائت قرآن یا حتی نمازگزاردن، هنگام تحویل سال نشان از اسلامی شدن نوروز دارد. حتی بعضی‌ها معتقدند عبارات دعای تحویل سال برگرفته از عبارات قرآنی یا احادیث و روایاتی است که در معتبرترین مآخذ شیعی نظیر «التهذیب» شیخ طوسی نقل شده است.
بنا بر نقل علامه مجلسی، این دعا در بعضی کتب چنین آمده است: «یا محول الحول و الاحوال، حول حالنا الی احسن الحال.» و در روایت دیگر: «یا مقلب القلوب والابصار یا مدبر الیل و النهار یا محول الحول و الاحوال ، حول حالنا الی احسن الحال.» ذکر شده است.
در این گزارش مجلسی تصریح دارد این دعا در «کتاب های غیر مشهور» ثبت و ضبط شده است، اما در کتب اربعه شیعه و کتاب های مشهور ادعیه نیامده است.
اگر چه بیشتر ترکیبات این دعا در قرآن سابقه ندارد و تنها شباهت هایی دیده می شود. ولی در متون معتبر عربی و کتب دینی، بعضی از این عبارت ها و مشابه آن ها آمده است که به ذکر چند مورد از آن ها بسنده می کنیم.
عبارت «مقلب القلوب و الابصار» با این مفهوم در قرآن سابقه ندارد و منظور از عبارت « … یوما تتقلب فیه القلوب و الابصار » نیز که یک بار در قرآن سوره نور آیه ۳۷ آمده ، منظور روز قیامت است و ارتباط مستقیمی به تحویل سال ندارد؛ البته در بعضی متون دینی دگرگونی طبیعت در فصول سال و زنده شدن طبیعت را به قیامت تشبیه کرده اند.
عبارت «یا مقلب القلوب و الابصار» در برخی احادیث که در مورد اذکار نوافل است آمده است، از جمله در کتاب إعلام الورى بأعلام الهدی شیخ طبرسی ، ص ۴۳۲، با عبارت «یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَى دِینِک.» و نیز در مصباح المتهجد شیخ طوسی، ص ۱۳۲٫ در روایتی که مرحوم صدوق در « کمال الدین » ص ۳۵۳ از قول امام صادق علیه السلام آورده است .
سید بن طاووس نیز عبارتی دارند در کتاب « اقبال الاعمال » ج۱ ص ۲۹۴ : «فمنها ما وجدناها فی کتب أصحابنا رحمهم الله العتیقه ، وقد سقط منها أدعیه لیال ، وهو دعاء اللیله الخامسه عشر : سبحان مقلب القلوب والأبصار، سبحان مقلب اللیل والنهار».
عبارت « مدبر اللیل و النهار» نیز به این صورت و مفهوم در قرآن نیامده و عبارت قرآنی « یقدر اللیل و النهار» از سوره مزمل آیه ۲۰ ، به این عبارت « مدبر اللیل و النهار » شباهت دارد.
برخی احتمال می دهند، دعای تحویل سال از دوران صفوی با استفاده از ترکیبات عربی و یا الگو برداری از آن ها ساخته و پرداخته شده است. ولی این احتمال ضعیف است، چرا که این دعا در کتب قبل از مرحوم علامه مجلسی (یعنی قبل از صفوی) نیز بوده است . و لو اینکه آن کتب الآن در دسترس نیستند، ولی به لحاظ زمانی متقدم بر دوران صفویه بوده اند.
اگر چه صد در صد نمی توانیم، این دعا را به معصومین استناد دهیم، ولی محتوای آن هیچ منافاتی با معارف اهل بیت (ع) ندارد. البته قبول داریم که هر دعایی را نمی توان قبول کرد. در روایات هم آمده است، اهل بیت (ع) راهکاری برای شیعیان نشان می دادند تا آنها خودسرانه برخی ادعیه را نخوانند!
در بررسی ادعیه ای که در کتب روایی آمده است و شاید از لحاظ سند به ظاهر ضعیف هستند، قاعده ای به نام «تسامح ادله» در میان فقها می باشد و بسیاری از فقها، ادعیه ای را که مضامین والا دارند و با روایات و عقاید شیعه قابل اثبات هستند، بر اساس همین قاعده ، تصحیح می نمایند!
عمده در این دعا، مضمون دعایی آن است که منافاتی با تعالیم دینی ندارد، بلکه کاملا هم نیکوست، البته بحث سندی جای خود را دارد. دعاهای دیگری از این دست داریم که سند محکمی برای آنها ذکر نشده، اما به سبب مضامین عالیه ای که دارند مورد تایید علمای دین قرار گرفته اند، همانند مناجات شعبانیه که مرحوم امام خمینی سفارش زیادی بر خواندن آن دارند. در مورد دعای تحویل سال هم شاهد هستیم که هیچ یک از علما مخالفتی با آن نکرده و مقام معظم رهبری و امام خمینی(ره) در پیامهای نوروزی همواره آنرا می خواندند که این کار تایید بر صحت محتوایی این دعا می باشد.
این‌عباس گوید: علی‌بن ابیطالب(ع) نزد پیامبر خدا (ص) رفت و چیزی از او خواست، پیامبر (ص) به او فرمود: یا علی! سوگند به آن‌کس که مرا به حق به پیامبری برانگیخت، نزد من هیچ کم و بیش نیست ولی تو را چیزی می‌آموزم که دوستم جبرئیل به من آموخت وگفت ای محمد(ص) این هدیه‌ای است از نزد خدای گرامی و بزرگ که تو را به آن ارج نهاد و به هیچ یک از پیامبران پیش از تو آنرا ارزانی نکرد، آن نوزده سخن است که هر دل سوخته و درد دیده و اندوهگین و غمگین و هر آنکه در خطر دزد و آنش‌سوزی است، با آن سخنان خدای را نخواند و بنده هراسان از سلطان آن را نگوید جز آنکه خداوند او را از آن گرفتاری رهایی بخشد.
آن سخنان نوزده جمله است که چهار جمله‌ی آن بر پیشانی اسرافیل نگاشته شده، چهار جمله‌اش بر پیشانی میکائیل، چهار جمله اش بر گرد عرش، چهار جمله اش بر پیشانی جبرئیل و سه جمله‌اش درجایی است که خدا خواسته است.
علی‌بن ابی طالب(ع) سؤال کرد: ای پیامبر خدا، چگونه با آن سخنان خدا را بخوانیم؟
پیامبر (ص) فرمود: بگو «یا عماد من لا عمادله و یا ذخر من لا ذخرله و یا سند من لا سندله و یا حزر من لا حزرله و یا غیاث من لا غیاث‌له و یا کریم العفو و یاحسن البلاء و یا عظیم الرجاء و یا عون الضعفاء و یا منقذ الغرقی ، و یا منجی الهلکی، یا محسن یا مجمل یا منعم یا مفضل، انت الذی سجدلک سواد اللیل و نور النهار، وضوء القمر و شعاع الشمس و دویّ الماء و حفیف الشجر یا الله یا الله یا الله، انت وحدک لاشریک لک» آنگاه می‌گویی خدایا برای من چنین و چنان کن (منظور حاجت است).
منبع: الخصال المحموده و المذمومه (صفات پسندیده و نکوهیده)، جلد ۲، نوشته ی شیخ صدوق (ره)
امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) در هفتمین حکمت نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «الصَّدَقَهُ دَوَاءٌ مُنْجِحٌ، وَأَعْمَالُ الْعِبَادِ فِی عَاجِلِهِمْ، نُصْبُ أَعْیُنِهِمْ فِی آجَالِهِمْ» صدقه دادن دارویى سودمند است و کردار بندگان در دنیا، فردا در پیش روى آنان جلوه‌گر است.
از فواید صدقه این است که موجب حفظ ایمان می‌گردد. چراکه ایمان در معرض تیرها و وسوسه‌های شیطان است. خداوند متعال با سه چیز انسان را در برابر هجوم شیطان محافظت کرده است؛ با نماز و زکات و روزه[۱]. بنابراین صدقه از عواملی است که ایمان آدمی را حفظ می‌کند. برخی از انسانها پس از استقرار در قله ایمان، سقوط می‌کنند، قرآن کریم صدقه را عامل ثبات ایمان دانسته، می‌فرماید: «وَ تَثْبِیتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ»[۲] برای صدقه فواید و آثار دیگری نیز گفته شده است ازجمله:
برخلاف تصور افراد ظاهربین، انفاق نه‌تنها موجب کم شدن اموال انسان نمی‌شود، بلکه برکت و یا افزایش اموال را نیز به دنبال دارد. قرآن کریم می‌فرماید: «مَّثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ کَمَثَلِ حَبَّهٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِی کُلِّ سُنبُلَهٍ مِّئَهُ حَبَّهٍ وَاللّهُ یُضَاعِفُ لِمَن یَشَاء وَاللّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ» (مثل کسانى که اموال خود را درراه خدا انفاق می‌کنند همانند دانه‌ای است که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه صد دانه باشد، خداوند براى هر کس که بخواهد [آن را] چند برابر می‌کند و خدا گشایشگر داناست)[۳]
پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) می‌فرماید: (صدقه و صله رحم شهرها را آباد می‌کند و بر عمرها می‌افزاید)[۴]
پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) فرمود: «إن الصدقه تدفع میته السوء عن الانسان» (صدقه مرگ بد و ناگهانی را دفع می‌کند.)
امام سجاد(علیه‌السلام) فرمود: «صدقه پنهانی، آتش غضب پروردگار را خاموش می‌کند.» همچنین پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) نیز فرمود: «بسیار صدقه پنهانی بده، که آن خشم خداوند را می‌نشاند.»[۵]
امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: «صدقه دادن در شبانگاه خشم الهی را فرو می‌نشاند، گناه بزرگ را از میان برمی‌دارد و حساب را آسان می‌کند و اما صدقه در روز، مال و عمر انسان را زیاد می‌کند.»[۶]
خداوند، در آیه ۲۷۱ سوره بقره صدقه را عاملی مهم برای محو گناهان می‌شمارد.
روش صدقه دادن و رعایت اولویت‌ها
آن مقداری از پول کمک کنیم که اگر نگه‌داریم، پولدار نمی‌شویم و اگر بدهیم، فقیر نمی‌گردیم. امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) در خطبه ۲۳ نهج البلاغه می‌فرمایند: «أَلَا لَا یَعْدِلَنَّ أَحَدُکُمْ عَنِ الْقَرَابَهِ یَرَى بِهَا الْخَصَاصَهَ أَنْ یَسُدَّهَا بِالَّذِی لَا یَزِیدُهُ إِنْ أَمْسَکَهُ وَ لایَنْقُصُهُ اِنْ اَهْلَکَهُ» یعنی (مبادا یکى از شما از خویشاوند تنگدست خود به مالى که اگر نبخشد به ثروتش نیفزاید و اگر ببخشد کاهشى در ثروتش پدید نیاید روى برگرداند.) به‌عبارت‌دیگر، نقطه شروع در صدقه ایثار نیست، ایثار مرحله‌ای عالی از صدقه است. در جای دیگری از نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «فَمَنْ آتَاهُ اللَّهُ مَالًا فَلْیَصِلْ بِهِ الْقَرَابَهَ»[۷] (به هر کس خداوند ثروتى بخشیده، باید بدان مال پیوند خود را با خویشاوندانش استوار سازد.) در ادامه همین روایت فرمود: «وَلْیُحْسِنْ مِنْهُ الضِّیَافَه»[۸] (پذیرایی کند.) انسان اگر به‌تنهایی طعام بخورد، خود قوی می‌شود، اما اگر دیگری را اطعام کند، روحش تقویت می‌گردد.
در ادامه فرمود: «وَ لْیَفُکَّ بِهِ الْأَسِیرَ وَ الْعَانِی»[۹] (اسیر آزاد کند) کسی که به خاطر نداشتن دیه به زندان می‌افتد، فرزندانش راحت‌تر به خلاف می‌افتند یا ممکن است همسر او به‌سختی بیفتد. به‌عبارت‌دیگر خانواده گرفتارشده، می‌تواند جامعه‌ای را گرفتار سازد. لذا باید دردها را اولویت‌بندی نمود و نسبت به آن اولویت‌ها صدقه را جاری کرد. در ادامه به بیان چند مورد اولویت‌دار در امر صدقه می‌پردازیم:
در خطبه‌ی ۱۴۲ امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) فرمود: «فَمَنْ آتَاهُ اللَّهُ مَالًا فَلْیَصِلْ بِهِ الْقَرَابَه»[۱۰] اولین جایی که صدقه مفید است به نزدیکان است. این صدقه موجب حفظ پیوندهای اجتماعی و برقراری صله‌رحم می‌گردد. از فواید صله‌رحم طولانی شدن عمر است. از فواید دیگر آن، افزایش ثروت است. همچنین آنگاه که روابط اجتماعی مستحکم شده و حفظ گردد، نسل نیز فضای تربیتی سالم‌تری پیدا می‌کند. چنانکه روابط اجتماعی استحکام یابد، انسانها خیرخواه یکدیگر می‌شوند و فرزندان نیز با شخصیت بار می‌آیند.
با دید مادی هم اگر نگاه کنیم، صدقه برای اقوام مفید است، چراکه آدمی هرچه پولدار باشد از اقوامش و از دفاع آنها با دست و زبانشان بی‌نیاز نیست. آنگاه که فرد گرفتار گردد، همه به کمک او می‌شتابند چرا که پیوندها حفظ‌شده است. امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) در خطبه‌ی ۲۳ نهج‌البلاغه فرمود: (تو اگر ارتباطت را با اقوام قطع کردی، آنها یکدستِ کمک‌رسان را ازدست‌داده‌اند امّا تو دستان کمک‌کننده‌ی بسیاری را ازدست‌داده‌ای)
از امور دیگری که برای اعطای صدقه اولویت دارد، بحث ازدواج است. در روایتی آمده است: (هر کسی می‌خواهد برای دین هزینه کند، برای ازدواج جوانان خرج نماید به نتیجه می‌رسد.)
یکی دیگر از موارد مهم مصرف صدقه، در مورد اشتغال است. اینکه اسباب اشتغال فردی را فراهم سازیم. بنابراین در امر صدقه اولویت در مصرف و مخاطب صدقه باید مورد توجه قرار گیرد.
اهل‌بیت(علیهم‌السلام) به هر فقیری عنایت داشتند، اما اگر فقیر جوانمردی می‌یافتند، توجه بیشتری مبذول می‌داشتند. در روایتی آمده است مردی اعرابی به حضور امام حسین(علیه‌السلام) آمد و گفت: ای فرزند رسول خدا دیه کاملی بر عهده من است و قادر به پرداخت آن نیستم. پیش خود گفتم، باید نزد کسی بروم که در میان مردم از همه کریم‌تر باشد و کسی را بالاتر از اهل‌بیت رسول‌الله(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) نیافتم.
حضرت فرمود: «ای برادر عرب من سه موضوع از تو می‌پرسم چنان چه یک پرسش را جواب گفتی، یک‌سوم آن را به تو می‌بخشم. اگر دو سؤال را پاسخ‌دهی دوسوم مال را خواهی گرفت و اگر هر سه را جواب گفتی تمام آن را اعطا خواهم کرد.» مرد اعرابی گفت، ای فرزند رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) چگونه روا باشد که شخصی همانند شما که خود اهل علم و فضیلت هستید، از فردی مانند من سؤال کند. امام پاسخ داد: «از جد خود رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) شنیدم که فرمود: «المعروف بقدر المعرفه» (نیکی و بخشش به‌اندازه معرفت و شناسایی هر شخص است.» آری اگر فرد بامعرفتی نجات یابد افراد دیگر را نیز نجات می‌دهد، برخلاف برخی که نمک می‌خورند و نمکدان می‌شکنند. در نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) فرمود: «از انسان پست آن زمان که سیرشده است بترسید» نه اینکه انسان‌های پست را سیر نکنیم، امّا احتمال خطا از جانب او بدهیم.
خاطر نشان می‌شود، سرویس فرهنگ خبرگزاری قدس آنلاین از این پس انشاء‌الله روزهای شنبه و سه‌شنبه به مرور موضوعی حکمت‌های نهج‌البلاغه مولانا امیرالمؤمنین(ع) در کلام حجت‌الاسلام و المسلمین نظافت خواهد پرداخت.
[۱] خطبه ۱۹۲
[۲] بقره، ۲۷۰٫
[۳] بقره، ۲۶۱
[۴] محمد باقر مجلسى، بحارالانوار، جلد ۹۶، ص ۱۳۰٫
[۵] خصال ج ۱ ص ۸۵
[۶] تفسیر عیاشی، ص۱۰۷
امام صادق(ع) روایت کردند که حضرت رسول اکرم(ص) فرمود: از کشتن زنبور عسل، مورچه، قورباغه، گنجشک، شانه به سر و پرستو بپرهیزید.
زنبور عسل را به این سبب که پاکیزه می‌خورد و پاکیزه پس می‌دهد، حیوانی است که خدای ارجمند به او وحی کرد و حیوانی است نه از جن و نه در شمار انسان.
مورچه به این دلیل که مردم در روزگار حضرت سلیمان بن داوود(ع) به قحطی گرفتار شدند، پس هنگامی که به سوی نماز باران خواهی می‌رفتند، مورچه‌ای را دیدند که روی دو پای خود ایستاده دست‌هایش را به سوی آسمان بلند کرده و می‌گوید: “خدایا، ما آفریده‌ای از آفریدگان تو هستیم و از فضل تو بی‌نیاز نیستیم، ما را از نزد خود روزی ده و ما را به گناهان کم‌خردان آدمی زادگان بازخواست منما.”
پس سلیمان به مردم گفت: به خانه‌هایتان برگردید که همانا خدای فرازمند بر اثر دعای دیگران به شما آب داد.
قورباغه بدین رو بود که چون بر ابراهیم(ع) آتش برافروختند، همه جانداران زمین به خدای بزرگ و ارجمند شکایت کردند و از او خواهش کردند که بر آتش آب بریزند، خدا به هیچ یک از آنان اجازه نداد مگر قورباغه که دو سوم پیکر قورباغه در انجام این کار سوخت و تنها یک سوم از پیکرش سالم ماند.
شانه به سر (هدهد) به این دلیل بود که او راهنمای سلیمان(ع) به کشور بلقیس بود.
گنجشک به این دلیل که یک ماه راهنمای حضرت آدم(ع) از سرزمین سراندیب به سرزمین جده بود.
و اما پرستو به این سبب که گردش او در آسمان به دلیل اندوه خوردن بر ستم‌هایی است که روا داشتند و عبادت او خواندن «سوره حمد» است و آیا نمی‌بینید که او می‌گوید: «ولااضالین».
منبع: الخصال المحموده والمذمومه(صفات پسندیده و نکوهیده)، جلد ۱، ص ۴۴۸-۴۵۱ نوشته شیخ صدوق (ره).
شخصى محضر امام زین العابدین رسید و از وضع زندگیش شکایت نمود.
امام فرمود: بیچاره فرزند آدم هر روز گرفتار سه مصیبت است که از هیچکدام از آنها پند و عبرت نمى گیرد. اگر عبرت بگیرد دنیا و مشکلات آن برایش آسان مى شود.
مصیبت اول اینکه، هر روز از عمرش کاسته مى شود. اگر زیان در اموال وى پیش بیاید غمگین مى گردد، با اینکه سرمایه ممکن است بار دیگر باز گردد ولى عمر قابل برگشت نیست.
مصیبت دوم: هر روز، روزى خود را مى خورد، اگر حلال باشد باید حساب آن را پس بدهد و اگر حرام باشد باید بر آن کیفر ببیند.
سپس فرمود:سومى مهمتر از این است.
گفته شد، آن چیست؟
مصیبت سوم: امام فرمود: هر روز را که به پایان مى رساند یک قدم به آخرت نزدیک شده اما نمى داند به سوى بهشت مى رود یا به طرف جهنم.
آنگاه فرمود: طولانى ترین روز عمر آدم ، روزى است که از مادر متولد مى شود. دانشمندان گفته اند این سخن را کسى پیش از امام سجاد نگفته است.
اگرچه خداوند درمان بسیاری از بیماری ها را در طبیعت قرار داده, اما یاد او می تواند دارویی مجزا و موثر به حساب آید.همچنین دعا و ذکر به عنوان داروی مکمل نیز می تواند درمان طبیعی را سرعت بخشد. تجربه نشان داده که مداومت بر تسبیح حضرت فاطمه(علیهاالسلام) در بهبود بیماریها نیز بسیار کارساز است.
یاد خداوند, گذشته از آنکه نیاز معنوی انسان را سیراب می کند و آبادی سرای آخرت را در پی دارد, تاثیرات فراوانی هم در همین زندگی مادی ما می گذارد. بسیاری از مشکلات دنیوی ما با اتکا به یاد پروردگار و بهره گیری از ذکر خداوند حل شدنی است.
تاثیر شگرفی که یاد خدا در مملکت دل می گذارد, جسم را نیز بی بهره نمی نهد و مشکلات و سختی ها را نیز سامان می بخشد.
اما در میان اذکاری که ما را به یاد خدا می اندازند, برخی کاربردی تر و تاثیرگذارتراند و برخی از آنها نسبت به دیگر اذکار از کارایی بیشتری برخوردارند. یکی از این از اذکار پر خیر و برکت, ذکری است که پیامبر خدا به حضرت فاطمه علیهاالسلام آموخت و از آن پس به نام او ثبت گردید. پیامبر خدا(صلّی الله علیه و آله) در مورد تاثیرات فراوان این ذکر می فرماید:
تسبیحات فاطمه تعقیباتی است که گوینده آن از فایده آن بی نصیب نمی ماند (و بسیار پر فایده است).(۱)
این تسبیح تشکیل شده است از ۳۴ مرتبه الله اکبر, ۳۳ مرتبه الحمدلله و ۳۳ مرتبه سبحان الله که تاثیرات فراوانی برای آن گفته شده است. اکنون به برخی از آنها که در بازتابی از سخنان اهل بیت است, اشاره می کنیم:
پیامبر خدا وقتی شنید که فاطمه(علیهاالسلام) مشکلات فراوانی دارد و کار سخت منزلش سبب آزار او گشته, این تسبیح آسمانی را به او یاد داد تا شبها پیش از خواب در بستر خود بخواند. به قول امام صادق(علیه السلام) اگر چیزى بالاتر از آن وجود داشت، رسول خدا همان را به دخترش فاطمه یاد مى داد.(۲) بنابراین بهترین ذکری که می تواند حلال مشکلات باشد و آرامش را بر زندگی انسان حاکم کند, همین ذکر ۱۰۰ قسمتی و کوتاه است.
خوشبختی مفهومی است گسترده که هم اشاره به بخت آسمانی انسان دارد و هم می تواند اشاره به خوشبختی دنیوی او داشته باشد. امام صادق(علیه السلام) به یکی از یاران خود فرمود:
«ما (اهل بیت) کودکانمان را همانگونه به خواندن تسبیح فاطمه(علیهاالسّلام) سفارش می کنیم که به نماز فرمان می دهیم. پس تو نیز بر آن مواظبت کن. زیرا هر کس به خواندن این تسبیح, مداومت کند بدبخت نخواهد بود.»(۳)
امام صادق علیه السلام می فرماید: هر کس (بلافاصله) پس از هر نماز واجب، پیش از آنکه آسوده بنشیند, تسبیح فاطمه(علیهاالسلام) را بگوید، خداوند بهشت را براى او واجب مى گرداند.
فشار شدید مسایل مالی, بدهکاری, مصیبت های پی در پی و سختی هایی که انسان را اسیر خود می کند, نمونه ای از بدبختی دنیایی است که یاد خدا به روش تسبیحات حضرت زهرا(علیهاالسلام) می تواند مشکل گشای آن باشد.
اگرچه خداوند درمان بسیاری از بیماری ها را در طبیعت قرار داده, اما یاد او می تواند دارویی مجزا و موثر به حساب آید. همچنین دعا و ذکر به عنوان داروی مکمل نیز می تواند درمان طبیعی را سرعت بخشد. تجربه نشان داده که مداومت بر تسبیح حضرت فاطمه(علیهاالسلام) در بهبود بیماریها نیز بسیار کارساز است. مردى خدمت امام صادق(علیه السّلام) رسید و با او سخن گفت. اما هیچ یک از سخنان امام را نشنید و گفت: گوشم سنگین است. امام به او فرمود: چرا تسبیح حضرت فاطمه را نمىخوانى؟ گفت: تسبیح فاطمه چیست؟ امام نیز به او یاد داد. او می گوید: من به این ذکر ادامه دادم تا گوشم باز شد.(۴)
امام صادق(علیه السلام) نقل می کند که دو برادر به خدمت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) شرفیاب شدند و به ایشان گفتند: مى خواهیم براى تجارت به شام برویم. به ما بیاموز که برای حفظ خود چه بخوانیم. پیامبر به آنان فرمود: هر گاه در بستر قرار گرفتید، ابتدا تسبیح فاطمه و سپس آیه الکرسى را بخوانید که حتما تا بامداد از هر چیز در امان خواهید ماند.
آنها در مسیر چنین کردند و غارتگران نتوانستند به آنها آسیبی برسانند. این قضیه به گونه ای رخ داد که دزدان نیز از درماندگی خود شگفت زده شدند و جریان را از آنها پرس و جو کردند.(۵)
شیطان از ابتدای آفرینش انسان, کینه او را در دل خود پرورانده و هر روز با آن زندگی می کند. او همیشه و در همه حال در کمین انسان نشسته و منتظر یک لحظه غفلت است تا به او حمله ور شود و از او امتیاز بگیرد. اما گاهی هم با دیوار مستحکمی رو به رو می شود که دیگر توان نفوذ به آن را ندارد. برخی از اعمال ما و برخی از اذکار ویژه سدّ دفاعی خوبی در برابر شیطان است. امام باقر(علیه السلام) می فرماید:
تسبیح فاطمه شیطان را طرد می کند و خداوند را راضى مى نماید.(۶)
امام باقر(علیه السلام) می فرماید: هر کس تسبیح حضرت فاطمه(علیهاالسلام) را بگوید و سپس از خدا طلب آمرزش کند و استغفار نماید, آمرزیده خواهد شد.
نورانیت شب و ختم به خیر شدن روز
امام باقر(علیه السلام) می فرماید: وقتى به رختخواب مى روید، فرشته ای بزرگوار و شیطانی ناپاک و سرکش شتابان به سویتان می آیند. فرشته مى گوید: روز خویش را با عمل خیر ختم کن و شب خود را با عمل خوب آغاز نما. اما شیطان مى گوید: روز خود را با گناه ختم کن و شب خود را با گناه آغاز نما.
اگر انسان, از فرشته پیروی کند و روز خود را با یاد خدا به پایان برد, فرشته، شیطان را از او دور مى راند. بدین ترتیب که هنگام وارد شدن به بستر, تسبیح فاطمه بگوید که در این صورت آن فرشته تا هنگام بیدار شدن از خواب از او حفاظت می کند.
هنگامی هم که بیدار شد، همان شیطان و همان فرشته شتابان به سوی او می آیند و همان سخنان را تکرار می کنند. اگر بنده در اول صبح خدا را یاد کند, فرشته، شیطان را از او دور مى راند و خداوند در برابر این عمل، عبادت یک شب را براى او مىنویسد.(۷)
یاد خدا مقدمات سفر پر خیر و برکت آخرت را فراهم می آورد و آخرتی آباد را برای انسان رقم می زند. در این میان تداوم یاد خدا آن هم به وسیله ذکرهایی که بیشتر سفارش شده اند, این مسیر را هموارتر و آسان تر می نماید. امام صادق علیه السلام می فرماید:
هر کس(بلافاصله) پس از هر نماز واجب، پیش از آنکه آسوده بنشیند, تسبیح فاطمه(علیهاالسلام) را بگوید، خداوند بهشت را براى او واجب مى گرداند.(۸)
عده ای از فقراء و مستمندان خدمت رسول خدا رسیدند و عرض کردند: اى رسول خدا، توانگران همانند ما نماز می خوانند و روزه می گیرند. در حالی که آنان اموالی دارند که می توانند در راه خدا انفاق کنند و بنده آزاد کنند و صدقه دهند. (در نتیجه ما بواسطه ندارى از ثواب این اعمال بى بهره هستیم). پیامبر به آنان آموخت که پس از هر نمازی تسبیح حضرت فاطمه(علیهاالسلام) بگویند و پس از آن ده بار لا اله الا الله بخوانند. سپس به آنان فرمود: بدین ترتیب شما از آنان پیشی خواهید گرفت و آنان دیگر از شما پیش نخواهند افتاد.(۹)
امام باقر(علیه السلام) نیز می فرماید: درست است که این تسبیح به زبان و از نظر تعداد صد تا است اما در میزان الهی هزار عدد به حساب می آید.(۱۰)
امام باقر(علیه السلام) می فرماید: هر کس تسبیح حضرت فاطمه (علیهاالسلام) را بگوید و سپس از خدا طلب آمرزش کند و استغفار نماید, آمرزیده خواهد شد.(۱۱)
۱- بحارالأنوار, ج ۸۲, ص ۳۲۹٫
۲- الکافی، ج ۳، ص ۳۴۳٫
۳- همان.
۴- مشکاه الأنوار فی غرر الأخبار، ص ۲۷۸٫
۵- المحاسن, ج ۲, ص ۳۶۸٫
۶- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ۱۶٫
۷- بحارالأنوار, ج ۷۳، ص ۲۰۹٫
۸- بحارالأنوار, ج ۵۷، ص ۳۸٫
۹- جامع الأخبار, ص ۵۴٫
۱۰- ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص ۱۶٫
امام جعفر صادق علیه السلام فرمودند: مردم هر شهرى به سه چیز نیازمندند که در کار دنیا و آخرت خود به آنها رجوع مى کنند و چنانچه آن سه را نداشته باشند گرفتار پریشانى مى شوند: فقیه دانا و پارسا، فرمانرواى نیکوکار و فرمان بردار شده و پزشک حاذق و مطمئن.
الإمامُ الصّادقُ علیه السلام : لا یَستَغْنی أهلُ کلِ بلدٍ عن ثلاثهٍ یُفزَعُ إلیهِم فی أمرِ دُنیاهُم وآخِرَتِهِم ، فإن عَدِموا ذلکَ کانوا هَمَجا : فَقیهٌ عالِمٌ وَرِعٌ ، وأمیرٌ خَیّرٌ مُطاعٌ ، وطبیبٌ بَصیرٌ ثِقهٌ.
شخصى به زنش گفت: پیش فاطمه زهرا علیهاالسلام برو و بپرس: آیا من از شیعیان اهل بیت هستم؟ ـ زن آمد و پرسید، حضرت زهرا علیهاالسلام در پاسخ گفت: به همسرت بگو: اگر به آنچه ترا فرمان داده ایم عمل مى کنى و از آنچه نهى کرده ایم پرهیز نموده اى از شیعیان خواهى بود و در غیر این صورت از شیعیان نیستى.
قالَ رَجُلٌ لاِءمرَأتِهِ: إذهَبى إلى فاطِمَهَ علیهاالسلامفَاسْأَلیها أنّى مِن شیعَتِکُم؟ … فَقالَت علیهاالسلام: قُولى لهُ: اِنْ کُنْتَ تَعْمَلُ بِما اَمَرْناکَ وَتَنْتَهى عَمّا زَجَرْناکَ عَنْهُ فَأَنْتَ مِنْ شیعَتِنا وَاِلاّ فَلا…
پینوشت: “تفسیر منسوب به امام حسن عسکری،حدیث۴۳”
شخصى به زنش گفت: پیش فاطمه زهرا علیهاالسلام برو و بپرس: آیا من از شیعیان اهل بیت هستم؟ ـ زن آمد و پرسید، حضرت زهرا علیهاالسلام در پاسخ گفت: به همسرت بگو: اگر به آنچه ترا فرمان داده ایم عمل مى کنى و از آنچه نهى کرده ایم پرهیز نموده اى از شیعیان خواهى بود و در غیر این صورت از شیعیان نیستى.
قالَ رَجُلٌ لاِءمرَأتِهِ: إذهَبى إلى فاطِمَهَ علیهاالسلامفَاسْأَلیها أنّى مِن شیعَتِکُم؟ … فَقالَت علیهاالسلام: قُولى لهُ: اِنْ کُنْتَ تَعْمَلُ بِما اَمَرْناکَ وَتَنْتَهى عَمّا زَجَرْناکَ عَنْهُ فَأَنْتَ مِنْ شیعَتِنا وَاِلاّ فَلا…
پینوشت: “تفسیر منسوب به امام حسن عسکری،حدیث۴۳”
ابن عبّاس در حدیث ازدواج حضرت فاطمه و امام على علیهماالسلام: پیامبر خدا صلی الله علیه و آله آنها را در آغوش گرفت و فرمود: خدایا! این دو از من هستند و من از این دو.
خدایا همان گونه که هر گونه پلیدى را از من دور کردى و پاکم گرداندى، این دو را نیز پاک گردان.
اِبنُ عَبّاسٍ فی حَدیثِ زَواجِ فاطِمَهَ وعَلِیٍّ علیهماالسلام : ثُمَّ التَزَمَهُما [رَسولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله] فَقالَ : اللّهُمَّ إنَّهُما مِنّی وأنَا مِنهُما ، اللّهُمَّ کَما أذهَبتَ عَنِّی الرِّجسَ وطَهَّرتَنی فَطَهِّرهُما.
پینوشت: «المعجم الکبیر،ج ۲۴ ،ص ۱۳۴ – المصنّف لعبد الرزّاق، ج ۵، ص ۴۸۹»
از امام جعفر صادق علیه السلام نقل شده که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: هر کس فرزندش را ببوسد، خداوند عزّوجلّ براى او یک حسنه می‌نویسد، و هر کسى که او را شاد کند، خداوند روز قیامت او را شاد خواهد کرد و هر کس قرآن به او بیاموزد، پدر و مادرش دعوت مىشوند و دو لباس بر آنان پوشیده مى‌شود که از نور آنها، چهرههاى بهشتیان نورانى مى‌گردد.
من قبَّلَ وَلَدَهُ کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ حَسَنَهً وَ مَنْ فَرَّحَهُ فَرَّحَهُ اللَّهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ وَ مَنْ عَلَّمَهُ الْقُرْآنَ دُعِیَ بِالْأَبَوَیْنِ فَیُکْسَیَانِ حُلَّتَیْنِ یُضِیءُ مِنْ نُورِهِمَا وُجُوهُ أَهْلِ الْجَنَّهِ.
ظهور امام زمان (عج) از اموری است که در اسلام نسبت به آنها به شدت تأکید شده و در حتمیت آن ذره ای شک و شبهه وجود ندارد. پیش از این گفتیم که در آیاتی نظیر آیه ۵۵ سوره نور، خداوند متعال به مؤمنان وعده داده است که فرمانروای زمین گردند و بر آن سیطره یابند.
صحبت کردن از حضرت مهدی(ع) و نشانه های ظهور ایشان در واقع صحبت کردن از حوادثی است که بناست در آینده اتفاق بیفتد و لذا بجاست که از خود بپرسیم: اگر در مورد احادیث نقل شده در این زمینه بررسی اسناد صورت گرفت و مطمئن شدیم که آنها از معصوم(ع) صادر شده است، آیا می توان مطمئن بود که حتماً همه آن حوادث آن گونه که در روایات شریف ما آمده اند وقوع یابند؟ پاسخ به این پرسش در کتب عقیدتی و فلسفی تحت عنوان «بداء» داده می شود که طی این بخش از مطالب به آن می پردازیم.
«بداء» در لغت به معنای ظهور و روشن شدن پس از مخفی بودن چیزی است و اصطلاحاً به روشن شدن چیزی پس از مخفی بودن از مردم اطلاق می شود؛ بدین معنا که خداوند متعال بنا بر مصلحتی، مسئله ای را از زبان پیامبر یا ولی ای از اولیای خویش به گونه ای تبیین می کند و سپس در مقام عمل و ظهور و بروز، غیر آن را به مردم نشان می دهد. در قرآن آمده است:
خداوند هر چه را بخواهد محو یا اثبات می کند در حالی که ام الکتاب نزد اوست و خود می داند عاقبت هر چیزی چیست.۱
و در آیه ای دیگر: و بدالهم سیّئات ما
کسبوا.۲
بدی هایی را خود کسب کرده بودند و برای آنها مخفی بود برایشان نمایان
شد.
یا: ثمّ بدالهم من بعد ما رأؤا الآیات.۳
پس از آنکه نشانه ها را دیدند
حقیقت امر بر آنها روشن شد.
این ظهور پس از خفا، تنها برای انسان رخ می دهد و در
مورد
خداوند متعال ابداً صدق نمی کند وگرنه لازمه اش این است که خداوند نسبت به
آن موضوع جهل داشته باشد که این امر محالی است. خداوند، چنانکه قرآن کریم می فرماید
به همه چیز آگاه و داناست ۴ و نسبت به همه چیز در همه زمان ها و مکان ها چه حاضر
باشند و چه غایب، چه موجود باشند و چه فانی و چه در آینده به وجود بیایند، علم
حضوری دارد. قرآن کریم در این زمینه می فرماید:
هیچ چیزی در آسمان و زمین از نظر
خداوند متعال مخفی نمی شود.۵
از همین روست که مسئله بداء و ظاهر کردن آن امر
مخفی به خداوند نسبت داده می شود:
و بدالهم من الله مالم یکونوا
یحتسبون.۶
خداوند آنچه را گمان نمی کردند، برای آنها ظاهر کرد.
براساس
آیه:خداوند چیزی را که از آنِ مردمی است دگرگون نکند تا آن مردم خود دگرگون
شوند.۷
و با استفاده از دیگر آیات و روایات می توان چنین برداشت کرد که برخی
اعمال حسنه نظیر: صدقه، احسان به دیگران، صله رحم، نیکی به پدر و مادر، استغفار و
توبه، شکر نعمت و ادای حقّ آن و… سرنوشت شخص را تغییر داده و رزق و عمر و برکت
زندگی اش را افزایش می دهد، همان طور که اعمال بد و ناشایست اثر عکس آن را بر زندگی
شخص می گذارد.
پیش از شرح این عبارت که بداء در حقیقت ظاهر شدن چیزی است که از
ناحیه خداوند متعال برای مردم مخفی و برای خودش مشخص بود، لازم است یادآور شویم که
خداوند متعال بنا بر آیات قرآن دو لوح دارد:
الف) لوح محفوظ
لوحی که آنچه در آن نوشته می
شود؛ پاک نشده و مقدّرات آن تغییر نمی یابند؛ چون مطابق با علم الهی است:
بَل
هُوَ قُرآنٌ مَجیدٌ فی لَوحٍ مَحفوظٍ.۸
بلکه آن قرآن مجیدی است که در لوح محفوظ
ثبت گردیده است.
ب) لوح محو و اثبات
بنا بر شرایط و سننی از سنت
های الهی، سرنوشت شخص یا جریانی به شکلی خاص می شود، با از بین رفتن آن سنت ها یا
مطرح شدن سنت های جدید سرنوشت آن شخص یا آن جریان تحت الشعاع سنت های جدید قرار می
گیرد. به عنوان مثال بناست که شخص در سن ۲۰ سالگی فوت کند امّا به واسطه صله رحم یا
صدقه ای که می دهد، ۳۰ سال به عمرش اضافه می شود و تا ۵۰ سالگی زنده می ماند یا به
عکس، آن شخص بناست ۵۰ سال عمر کند به واسطه گناه کبیره ای خاص، ۳۰ سال از عمرش
کاسته می شود در همان ۲۰ سالگی می میرد. که البته خداوند متعال از اوّل می دانست که
بناست اوّلی ۵۰ سال و دومی ۲۰ سال عمر کند ولی برای روشن شدن این سنت های الهی مطلب
به این شکل از زبان پیامبران یا اولیای الهی(ع) بیان می شود.
در قرآن کریم هم آمده
است:
یمحوا الله ما یشاء و یثبت و عنده امّ الکتاب.۹
یا این
آیه:
آنگاه مدتی را [برای شما عمر] مقرّر داشت و اجل حتمی نزد اوست.۱۰
با
توجه به این دو لوح و مطالبی که تا به حال به آنها پرداختیم، این پرسش به ذهن می
رسد که: آیا ظهور حضرت مهدی(ع) و نشانه هایی که برای آن بیان شده است، در لوح محفوظ
اند یا محو و اثبات. به عبارت دیگر آیا ممکن است اصلاً مسئله ای به نام ظهور ایشان
تا آخر عمر بشریت و هستی اتفاق نیفتد یا ظهور بدون تحقّق نشانه ها رخ دهد یا همه
نشانه ها باید رخ دهند؟ در پاسخ به این پرسش باید نشانه های ظهور را به دو دسته
تقسیم کنیم:
۱٫ امور و علایم مشروط
۲٫ امور و علایم حتمی. آنگونه که امام
باقر(ع) امور را به موقوفه و حتمیه۱۱ و امام صادق(ع) به حتمی۱۲ و غیر حتمی تقسیم
کرده اند. مسئله بداء هم در چهار زمینه با موضوع ظهور حضرت مهدی(ع) ارتباط می
یابد:
۱٫ نشانه های مشروط و غیر حتمی ظهور
جز نشانه
هایی که صراحتاً در احادیث به حتمی بودن آنها اشاره شده است، بقیه نشانه های ظهور
همگی از امور موقوفه به شمار می روند، چنانکه بزرگانی مانند شیخ مفید، شیخ صدوق و
شیخ طوسی بدان تصریح کرده اند. بدین معنا که به جز نشانه های حتمی ظهور بقیه آنها
بنا بر مشیت و اراده الهی ممکن است دچار تغییر و تبدیل، تقدّم یا تأخّر شوند. به
عبارت دیگر آنها از جمله امور لوح محو و اثبات به حساب می آیند و ممکن است با تغییر
و تبدیل در شرایط آنها و عوض شدن علل رخ دادن آنها به گونه دیگری پدید آیند یا
اصلاً رخ ندهند. البته بسیاری از رویدادهایی که در احادیث ما به آنها اشاره شده است
تا کنون اتفاق افتاده اند و دچار بداء در اصل تحقّق خویش نشده اند.
مثلاً اگر در
حدیث به نزول بلایی (مشروط) اشاره شده باشد به واسطه توسل و استغفار مؤمنان و
مسلمانان ممکن است در نزول آن تأخیر رخ دهد یا اصلاً چنین بلایی به جهت عظمت عمل
صالح ایشان نازل نشود یا اینکه با برخی اعمال صالح یا ناصالح ظهور حضرت را دچار
تعجیل یا تأخیر کنند.
شاید بتوان علت بیان چنین اخباری را این دانست که
اگر مسئله به این شکل تبیین نمی شد، مؤمنان هم از احتمال حدوث آن حادثه باخبر نمی
شدند و بدان مبتلا می گشتند امّا پس از صدور حدیث از ناحیه معصوم(ع) و آگاه شدن
مؤمنان و مسلمانان از آن، با دعا و توسل و استغفار از پدید آمدن چنان حادثه ناگواری
ممانعت به عمل آورند یا سبب حدوث اتفاقی خوشایند شوند. البته فراموش نکنیم که عکس
این مطلب هم کاملاً صادق است به این معنا که شخص معصوم(ع) با اعلام نزول بلا و علّت
آن، حجت را بر مردم تمام می کنند که شما با وجود آنکه می توانستید، آن بلا را از
خویش دفع نکردید یا فلان خیر را به سوی خویش جلب ننمودید و از همین روست که روایت
شده است:
خداوند متعال، به چیزی مثل بداء عبادت نشده است.۱۳
۲٫ علایم ظهور و امور حتمی
پنج مورد از نشانه
های ظهور در بسیاری از روایات که از حدّ تواتر گذشته است؛ از جمله نشانه های حتمی
ظهور برشمرده شده اند:
خروج سیّد خراسانی و یمانی، ندای آسمانی مبنی بر حقّانیت
حضرت مهدی(ع)، شهادت نفس زکیّه و فرو رفتن سپاهیان سفیانی در منطقه بیداء (بیابان
بین مدینه و مکّه).۱۴
این نشانه های پنج گانه را احادیث از علایم حتمی شمرده و
هیچ گونه احتمال بدایی در مورد تحقّق آنها نداده اند وگرنه خلاف حتمی بودن آنها می
شد. این نشانه ها شدیداً با مسئله ظهور ارتباط داشته و همگی مقارن ظهور رخ خواهند
داد ان شاءالله. بزرگوارانی چون مرحوم آیت الله خویی در پاسخ به نویسنده کتاب
سفیانی و علامات ظهور۱۵، علّامه سیّد جعفر مرتضی عاملی، در کتاب خویش و شیخ طوسی،
در غیبت خویش۱۶ نسبت به این موضوع تصریح و اذعان کرده اند که:
هر چند بنابر
تغییر مصلحت ها با تغییر شروط اخباری که به حوادث آینده می پردازند، ممکن است دچار
تغییر و تبدیل شوند؛ جز آنکه روایت تصریح کرده باشد که وقوع آن جریان حتمی است که
(با توجه به اعتماد ما به معصومین(ع)) ما هم یقین به حدوث آنها در آینده پیدا می
کنیم و قاطعانه می گوییم در آینده چنین خواهد شد.۱۷
اشکال اساسی که به این نظر گرفته می شود؛ متکی به حدیثی است که نعمانی در کتاب خویش آورده است که: ابوهاشم داوود بن قاسم جعفری گفته است: نزد امام جواد(ع) بودیم و صحبت از حتمی بودن آمدن سفیانی شد، از آن حضرت پرسیدم: آیا در مورد امور حتمی هم بداء رخ می دهد؟ فرمودند: آری. گفتم: می ترسم در مورد خود حضرت مهدی(ع) بداء رخ دهد. حضرت فرمودند:
ظهور حضرت مهدی(ع) وعده الهی است و خداوند خلف وعده
نمی کند.۱۸
علّامه مجلسی، هم در بحارالانوار پس از نقل این حدیث این
توضیح را اضافه کرده اند که:
شاید محتوم، معانی
مختلفی داشته باشد که با توجه به اختلاف در تعاریف ممکن است در مورد برخی از آنها
بداء رخ بدهد. مضاف بر اینکه شاید منظور از بداء در مورد خصوصیات آن حادثه محتوم و
حتمی باشد و نه اصل تحقّق آن، که مثلاً پیش از زوال حکومت بنی عباس سفیانی جنبش های
خویش را آغاز می کند.۱۹
این فرضیه چندان قابل قبول نیست؛ زیرا در صورت پذیرفتن آن، چه فرقی بین حتمی و غیر حتمی خواهد بود؟ مضاف بر اینکه روایت مورد بحث ما از حیث سند، ضعیف است.۲۰ در ضمن نمی توان از آن همه حدیث و روایتی که به شدت بر حتمی بودن این پنج نشانه و امتناع احتمال رخ دادن بداء در آنها تأکید می کنند، چشم پوشی کرد و به احادیث انگشت شماری از این دسته تمسک نمود؛ چون ممکن است در شرایط خاصی (به فرض قوت و اعتبار سندی آنها) معصوم(ع) مجبور شده باشند از روی تقیه، چنین سخنی بگویند.
عبدالملک بن اعین گوید: به امام باقر(ع) در مورد
حضرت مهدی(ع) گفتم: می ترسم که زود بیایند و سفیانی نباشد. حضرت فرمودند:
والله
نه. سفیانی از حتمیاتی است که حتماً خواهد آمد.۲۱
امور یا موقوفه اند یا حتمیه که سفیانی از دسته حتمیاتی است که حتماً خواهد بود.۲۲
یا امام صادق(ع) فرمودند:
از حتمیاتی که پیش از
قیام حضرت مهدی(ع) خواهند بود اینهاست: شورش سفیانی، فرو رفتن در بیداء، شهادت نفس
زکیّه و منادی که از آسمان ندا در دهد.۲۳
حمران بن اعین از امام باقر(ع) راجع به
آیه:
ثمّ قضی اجلاً و اجلٌ مسمّی عنده؛۲۴
می پرسد. حضرت می فرمایند:
دو اجل وجود دارد:
محتوم و موقوف.
– محتوم چیست؟
– جز آن نخواهد شد.
– و موقوف؟
– مشیت
الهی در رابطه آن جاری می شود.
– امیدوارم که سفیانی جزء موقوف ها باشد.
–
والله که نه و از محتومات است. ۲۵
۳٫ بداء و قیام حضرت مهدی(ع)
ظهور حضرت حجت(ع)
از اموری است که در اسلام نسبت به آنها به شدت تأکید شده و در حتمیت آن ذره ای شک و
شبهه وجود ندارد. پیش از این گفتیم که در آیاتی نظیر آیه ۵۵ سوره نور، خداوند متعال
به مؤمنان وعده داده است که فرمانروای زمین گردند و بر آن سیطره یابند که چنین
واقعه ای در تمام طول تاریخ تا کنون اتفاق نیفتاده است و از آنجا که « ان الله لا
یخلف المعیاد»۲۶ و خداوند در وعده خویش تخلف نمی کند، در آینده ای دور یا نزدیک
حتماً چنین اتفاقی خواهد افتاد. ان شاء الله.
علاوه بر اینکه در موارد بسیاری
رسول مکرم اسلام(ص) و معصومین(ع) شدیداً تأکید نموده اند که:
حتی اگر از عمر
هستی بیش از یک روز باقی نمانده باشد، خداوند آن قدر این روز را طولانی می کند که
حضرت مهدی(ع) ظهور کرده و جهان را مملو از قسط و عدل گردانند.۲۷
۴٫ تعیین زمان ظهور حضرت مهدی(ع)
بسیاری از
روایات، ما را از توقیت (مشخص کردن زمان ظهور) یا تعیین محدوده زمانی برای ظهور
حضرت به شدت نهی کرده اند و شیعیان را امر کرده اند که هر که را چنین کرد تکذیب
کنند و دروغ گو بشمارند؛ زیرا این مطلب در زمره اسرار الهی است و کسی آن را نمی
داند؛ امام صادق(ع) به محمدبن مسلم فرمودند:
محمد! اگر کسی وقتی از جانب ما برای
ظهور حضرت مهدی(ع) نقل کرد، از تکذیب کردن او نترس! چرا که ما برای احدی تعیین وقت
نمی کنیم.۲۸
وقتی فضیل از امام باقر(ع) می پرسد که آیا این مسئله وقت مشخص دارد؟
حضرت سه مرتبه می فرمایند: «آنها که وقت تعیین می کنند دروغ می گویند یکی از یاران
امام ششم(ع) به ایشان عرضه می دارد: این مسئله ای که چشم انتظارش هستیم کی خواهد
آمد؟ حضرت می فرمایند:
ای مهزم! آنها که وقت تعیین کنند دروغ می گویند، آنها که
عجله کنند هلاک می شوند و آنها که تسلیم امر خداوند باشند نجات می یابند و به سوی
ما باز می گردند.۳۰
آنگونه که از احادیث برمی آید، ظهور حضرت حجت(ص) از جمله
اموری است که خداوند متعال آن را از مردم پنهان نموده است و هر زمان که خداوند
تبارک و تعالی اراده کنند و شرایط و علل فراهم و مناسب باشد؛ زمین را از برکات
وجودی آن امام همام(ع) بهره مند خواهند نمود.
البته نهی از تعیین وقت، شامل نشانه های حتمی ظهور نمی شود؛ چرا که خود معصومین(ع) در این موارد به فاصله زمانی میان حدوث آن نشانه حتمی و ظهور حضرت اشاره کرده اند که مثلاً از ابتدای شورش سفیانی تا قیام حضرت بیش از ۹ ماه طول نخواهد کشید یا مثلاً ۱۵ روز پس از شهادت نفس زکیّه حضرت در مکه ظهور می کنند. ولیکن دیگر نشانه ها حداکثر به این اشاره می کنند که ظهور آن وجود مقدس نزدیک شده است و نه بیش از این. چنانکه دیدیم برخی از نشانه های ظهور قرن هاست که اتفاق افتاده اند و گذشته اند و هنوز ظهور رخ نداده است. که البته به جهت ایجاد امید در دل شیعیان مبنی بر نزدیک شدن ظهور معصوم(ع) از آن به عنوان نشانه قیام حضرت صاحب(ع) یاد کرده اند.
ضمناً اگر بنا بود زمان ظهور مشخص شود و همگان
بدانند که ایشان بناست چه زمانی قیام جهانی خویش را آغاز کنند؛ ستمگران و ظالمان
تمام عِدّه و عُدّه خویش را برای آن روز مهیا و آماده می کردند ـ که به خیال خام و
واهی خود ـ آن نور الهی را خاموش کنند و نگذارند عدالت را در جهان گسترش دهند و
مؤمنان و مستضعفانی هم که قرن ها با حدوث این حادثه عظیم و بزرگ فاصله داشتند مبتلا
به یأس و کسالت و خمودی می شدند حال آنکه قرن هاست بسیاری در انتظار آن یار غایب از
نظر، دیده ها را خون بار کرده و هر صبح و شام دست دعا به تعجیل در فرج ایشان
برداشته اند و امید دارند که در زمره یاران و یاوران ایشان باشند. مشخص نبودن زمان
ظهور خواب از چشم های ستمگران ربوده و هر صبح و شام از این هراسناکند که شاید آن
عزیز مقتدر امروز ظهور کند و پایه های حکومت شیطانی شان را درهم شکند.
به امید
آنکه آن روز را ببینیم و از یاوران حضرتش باشیم. ان شاءالله.
